بیاد امام زمان مظلوم و غریبم اَللّهُمَّ عَجِّل لِوَلیِّکَ الفَرَج
مهارت خودکنترلی کودک3
برخی از روش های شناختی برای تقویت خودکنترلی کودک عبارتند از:
1- قصه خوانی و قصه گویی: قصه و نمایش خلاق جزیی از زندگی کودکان است. انسان به خصوص بچه ها عاشق قصه اند و حتّی از قصه های جذاب تکراری استقبال می کنند از قصه می توان نکات و مهارت های زندگی مانند خودکنترلی را آموزش داد. به کودک می تواند از زبان قصه فهماند که تو هم باید مانند شخصیت داستان به جای گریه خواسته ات را بیان کنی و یا خشمت را از همان روش هایی که او کمک گرفت، کنترل کن.
2- حضور ناظران محترم: توجه دادن کودک به مقام و کرامت او نزد خدا، تذکر دادن حضور ناظران محترم ( خدا، فرشتگان و امامان) در خلوت و جلوت زندگی و ترسیم زندگی هدفمند در سایه مبدء و معاد نقش مهمی در کنترل افکار، گفتار و رفتار دارد. حضرت علی –ع- در نامه 31 نهج البلاغه به امام حسن-ع- فرموده اند: با یاد مرگ قلبت را از سرکشی باز دار( ..و ذلِّله بذکر الموت). در بیان مفاهیم دینی (خدا، مهر و قهر خدا و ایجاد امید و خوف در کودکان و…) باید به رشد عاطفی و شناختی و معنوی کودک و « ظرافت های روان شناختی» در آموزش مفاهیم دینی توجه داشت وگرنه ممکن است از آموزش خود نتیجه نگیریم و یا حتّی نتیجه معکوس بگیریم.
3- یادگیری قوانین علمی، شرعی، و رسوم اجتماعی: بخشی از کنترل خود مربوط به شناخت قوانین و قواعدی است که رفتار باید مطابق آن باشد. با بچه ها درباره این قوانین بحث و گفتگو کنید؛چه می شود به آنها عمل نکنیم چه فایده ای دارندمثال وقت خوابیدن، مدت تماشای تلویزیون، رعایت نوبت،برگرداندن کتاب امانی و . . در عمل به قانون باید الگوی عمل خویشتن داری برای آنها باشیم .
4- توجه به سودهای خودکنترلی و زیان های کنترل نداشتن بر خواسته ها وهیجان های آنی .
5- بازسازی شناختی: به کودک یاد دهید برای این که از جذابیت رفتار یا فعالیتی بکاهد از بازسازی شناختی و ذهنی کمک بگیرد.مثل «آب نبات هاش زیاد خوشمزه نیست». (4) ممکن است کودکی فکر کند خشمگین شدن و داد فریاد زدن سبب اقتدار و محبوبیت و رهبری او در گروه می شود باید این نگرش منفی را اصلاح کرد. به عنوان نمونه پیامبر-ص- از کسی پرسید پهلوان کیست؟ گفت کسی که نتوان پشتش را به خاک رساند. فرمود نه پهلوان کسی است که در هنگام خشم خویشتن دار باشد.
6- تنظیم مکان و مهار کنترل: بین خود آگاهی و قدرت خودکنترلی رابطه مثبتی وجود دارد،شناخت ظرفیت ها و توانایی های خود و تمرکز بر تجارب موفق خود و توجه به ارزش و مقامش سبب خویشتن داری می شود امام رضا-ع- فرمودند: وقتی انسان خود را پاس دارد و ارزش خود را بشناسد خشمش را کنترل می کند . برای این که فردی بتواند رفتارش را کنترل کند، باید این نکته را که «عامل علّی » یک رفتار است، درک کند و متوجه باشد که رفتار و پیامد آن، حاصل عملی است که او تا حدی می تواند بر آن کنترل داشته باشد. کسی که دائما شکست هایش را به وسوسه های شیطان، سحر و…نسبت می دهد. در واقع نقش اراده خود را در اداره زندگی اش پاک می کند. در القاء مفاهیم مذهبی و متافیزیکی مراقب اسناد های کودکان باشیم. برخی والدین برای این که کودک شان از رفتار بدش خجالت نکشد می گویند او نمی خواست این کار را بکند شیطان گولش زد. این جملات سبب کاهش خودکنترلی و فعال کردن مکانیزم های دفاعی ( توجیه، فرافکنی، انکار، دلیل تراشی و…) کودک برای مشکلات رفتاریش و سستی خودکنترلی اش می شود.
7- الگوی مثبت خویشتن داری: والدین باید خود بهترین الگوی خويشتن داري برای کودکان باشند چرا که کودکان مانند جاروبرقی الگوهای رفتاری والدین را می بلعند و بعد همانند آنها عمل می کنند. والدین می توانند برای مهار خود از گام های زیر کمک بگیرند و آن را به کودک خود آموزش دهند:
الف- به پیام های بدنی که بیانگر آن هستند که شما در آستانه از دست دادن مهار خود هستید، توجه کنید.
ب- به روش های مهار خود فکر کنید.
ج- یک روش را انتخاب کنید و مهار خود را به دست آورید.
د – برای چگونگی برخورد با فرزندتان، تصمیم بگیرید .
8- انصراف توجه: به کودک آموزش دهید برای این که در برابر تکانه ها و لذت های زودگذر وسوسه نشوند با آواز، سوت زدن، قدم زدن، خروج از موقعیت ،ذکر، دعا، خواندن شعر، مشغول شدن به فعالیت و سرگرمی دیگر، توجه به رنگ های یک قالی، شمردن یا محاسبه عدد، فعالیت بدنی و… حواس خود را پرت کنند .
9- مهارت حل مسأله : آموزش مهارت حل مسأله به کوکان کمک می کند تا در مشکلات خود را نبازند. به جای این که اسیر هیجان های منفی شوند با صبر، تفکر، مشورت، عاقبت اندیشی به آگاهی از مشکل به تحلیل مشکل بپردازد و بعد راه حل های ارائه دهد و با بهترین راه را انتخاب و عمل کند . در مواجهه با مشكلات الگوي كودك خود باشيد. اگر به كودكان نشان دهيد كه حتي در زمان بحران مي توانيد خونسردي خود را حفظ كنند در واقع پيام روشني براي آنها فرستاده ايد. مشورت ها وعاقبت اندیشی هایش را تشویق کنید جاهایی که بد عمل کرده است در فضایی صمیمی تحلیل کنید و سود زیانش را بسنجید. تشویق کنید از نوشتن به شکل عملیاتی کمک بگیرد.
10- تصویر سازی ذهنی: از تصویر سازی ذهنی می توان برای تقویت خودکنترلی کودک کمک گرفت کودکان با آموزش ارضای خیالی خواسته ها راحت تر می توانند تکانه های خود را کنترل کنند. در حدیثی این تصویرسازی درباره خشم چنین ترسیم شده است. خشم از شیطان است و شیطان از آتش و آتش با آب وضوخاموش می شود. آب خنک جوشش خون را که از هیجان ناشی شده فرو می نشاند و سبب کاهش تنش عضلانی و عصبی می شود. در تصویر ذهنی می توان کمک کرد تا کودک در موقعیت های مختلف هنگام فشار تکانه ها و وسوسه ها کمک بگیرد. مثلاً تصور کند کیک ها واقعی نیست و از یونولیت است یا تصور کند همه او را به خاطر خویشتن داریش تشویق و تمجید می کنند و از او برای تقویت خودکنترلی کودکان شان راهکار می خواهند.[1]
پی نوشت :
1.نرم افزار رايانه اي و اندرويد نيش ها و نوش ها، انجمن گفتگوي ديني
