نگاه حرام و اثرات مخرب آن در زندگي فردي و اجتماعي

جمع شدن بسیاری از رذائل اخلاقی در وجود انسان

یکی دیگر از اثرات تخریبی نگاه حرام، که شاید بتوان گفت، مهمترین اثر تخریبی آن است؛ جمع شدن بسیاری از رذائل اخلاقی در وجود انسان است که ، به واسطه ی نگاه حرام به وجود می آید.
لذا به طور کلی می توان گفت که، بسیاری از رذائل اخلاقی با نگاه حرام ، ارتباط مستقیم دارند که، فقط به ذکر آنها و توضیح مختصری، بسنده می کنیم.
1- حسد
2- بی عفتی (زناء، لواط، مساحقه، استمناء )
3- آرزوی دراز
4- قتل
5- احساس خواری در نفس
6- بی غیرتی و بی حمیتی
7- طمع
8- اعتراض به ارادات خداوند و کفران نعمت
9- نفاق.
1- حسد : وقتی که به واسطه نگاه حرام و مداومت بر اینگونه نگاهها ، قلب و دل و مغز انسان پر شد و این به نوعی عادت، برای انسان درآمد، کم کم به علت تفاوت هایی که در انسانها، از شکل ، نوع حرف زدن و غیره وجود دارد، دیگران بر انسان چشم چران، جلوه می نمایند و این جلوه گری دیگران، باعث می شود که، رذیله حسد در او پدید بیاید. علمای اخلاق، حسد را اینگونه تعریف کرده اند : « حسد آنست که نمی تواند نعمتی را به دیگری ببیند و دوست دارد و آرزو می کند که آن نعمت از او گرفته شود.»(72)
حضرت صادق (علیه السلام) می فرماید :
« حسد، چون آتش، که هیزم را می خورد، ایمان را از بین می برد. » (73)
2- بی عفتی : نگاه حرام، باعث می شود که قوه شهوت در وجود انسان تهییج می شود و این تهییج قوه شهوت، انسان را به گناهانی مانند زنا، لواط، مساحقه، استمنا وا می دارد که ، همه اینها از مصادیق بی عفتی است.
حضرت صادق (علیه السلام) می فرماید :
« النظرهُ بَعدَ النَّظَره تزرع فی القلب الشهوه و کفی بها لصاحبها فتنه »
«چشم چرانی، تخم شهوت را در دل می کارد و این فتنه برای نگاه کننده کافی است» (74)
3- آرزوهای دراز :پیوستگی و مداومت بر نگاه حرام، حاکی از دو چیز است : الف : محبت دنیا و انس به لذت هایی که فانی می شود. ب : جهالت و نادانی که به واسطه آن، اعتماد می کند بر جوانی خود و مرگ خود را بعید می شمارد. لازم به ذکر است جمع شدن این دو، یعنی (محبت دنیا و جهالت) نشانه آنست که، انسان به رذیله اخلاقی آرزوهای دراز یا طول امل گرفتار شده است و این دو، در نگاه حرام جمع شده است.
حضرت علی (علیه السلام) می فرماید :
« کسی که از پی آرزوهای بی حساب خود روان گردد، به سوی سقوط قطعی و مرگ لغزیده است» (75)
4- قتل : در اینکه نگاه حرام، باعث نزدیک شدن انسان به گناه شنیع زنا می شود حرفی نیست، یکی از انگیزه های قتل، نیز مسائل جنسی است که به تبع، یکی از منشاء های قتل ، می تواند چشم چرانی باشد. لذا امام رضا (علیه السلام)، یکی از علت های حرمت زنا را قتل می داند.
5-بی غیرتی و بی حمیتی : در بخش در خطر قرار گرفتن ناموس انسان توضیح داده شد.
6- احساس خواری در نفس : هر گناهی که ، از انسان سر می زند، به خاطر احساس حقارتی است که در نفس احساس می نماید. نگاه حرام ، نیز گناه است و از این قاعده مستثنی نیست ، یعنی وقتی که کسی ، نگاه حرام می کند، در نفس خویش، احساس حقارت می نماید و الا کسی که در نفسش هیچ احساس خواری و ذلتی ندارد، نه تنها چشم چرانی نمی کند بلکه اصلاً گناهی مرتکب نمی شود.
7- طمع ورزی : در بخش طمع ورزی ، توضیح داده شد.
8- اعتراض بر ارادات خداوند و کفران نعمت : به عنوان مثال، کسی که به نوامیس مردم نگاه ناروا می نماید، آرزوی وصال دیگران را داشته و نعمت با ارزشی ، چون همسرش را بر خود نمی پسندد؛ و این موجب می شود که بر ارادات خداوند متعال متعرض بوده و نعمت هایی را که خداوند به او اعطا کرده را ، کفران نماید.
9- نفاق : خداوند در قرآن می فرماید : « یعلم خائنه الاعین و ما تخفی الصدور »
« و چشمهایی را که به خیانت گردش می کند، می داند و از آنچه در سینه ها پنهان است با خبر است » (76)
از امام صادق (علیه السلام) از این آیه، پرسیدند : حضرت جواب داد :«آیا ندیدی که گاهی آدمی چیزی را بطوری نگاه می کند که گویی، آن را نگاه نمی کند، این خائنه العین است. (77)
پس کسی که به چیزهای ناروا به گونه ای نگاه می نماید که گویی نگاه نمی کند، نفاق دارد، زیرا در دل چیزی دارد ولی در ظاهر کتمان می نماید و به همین جهت، دو رو و منافق است.
حضرت پیغمبر (صلی الله علیه و آله) می فرماید :« هر که دو رو باشد ، در دنیا، فردای قیامت، اورا دو زبان از آتش خواهد بود و فرمود : بدترین بندگان خدا، در روز قیامت کسی خواهد بود که، در دنیا دورو باشد. و نیز فرمود « در روز قیامت، هر که دورو باشد، خواهد آمد، یک زبان از قفای او آمیخته و یک زبان دیگر ، از پیش روی او شعله خواهد کشید تا رخسار او را بسوزاند و ندا خواهد رسید : این است که در دنیا، دورو و دو زبان بوده » (78)
اکنون ، بعد از بررسی اثرات مخرب فردی ، نوبت به بررسی اثرات اجتماعی می رسد؛ البته نمی توان ادعا کرد که، اثرات مخرب نگاه ناروا و حرام، به طور کامل گفته شده و غیر از موارد مذکور، اثرات دیگری ندارد، ولی در این مقاله کوشیده شده است که ، حداکثر اثرات مخرب اینگونه نگاه ها نام برده و بررسی شود.

اثرات مخرب نگاه حرام در زندگی اجتماعی :

شایان ذکر است، مواردی که در مورد اثرات اجتماعی ذکر می شود، یا رابطه ی مستقیم با چشم چرانی دارد، یا رابطه ی غیر مستقیم ؛ یعنی یکی از منشأ هایش ، چشم چرانی است.

1) به خطر افتادن امنیت اجتماعی :

موضوع ضرورت امنیت برای زنان ، از اجزاء تفکیک ناپذیر یک جامعه سالم است و بدون شک ، پوشش و نگاه ، حریم اطمینان بخشی برای تأمین این نیاز اساسی تلقی می شود، متأسفانه در دنیای کنونی، که به این کمربند حفاظتی و امنیتی بهای لازم داده نمی شود، امنیت زنان، بیش از گذشته در معرض خطر قرار گرفته و حضور اجتماعی زنان، مشکل را دوچندان کرده است، آیا از محیطی که جولانگاه شهوت است می توان انتظار امنیت برای ناموس داشت؟ آیا به چشمان حریص می توان اعتماد کرد؟
پس به طور کلی می توان گفت که، امنیت زنان به دو چیز بستگی دارد :
1- پوشش :
در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) آمده است : «لا ینبغی لِلمرأهِ أن تُجمِّ ثوبَها اذا خرجَت مِن بَیتها »
برای زن هنگامی که از خانه اش خارج می شود، سزاوار نیست که لباسش را خوشبو کند. (79)
در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) به نقل از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می خوانیم : « زنان از وسط مسیر عبور نکنند، بلکه از کنار دیوار راه حرکت کنند.» (80)
در حدیث دیگری از امام صادق (علیه السلام) به نقل از امیر المؤمنین (علیه السلام)، آمده : « ای اهل عراق، با خبر شدم که زنان در راه با مردان برخورد می کنند، آیا حیا و شرم نمی کنید؟ » (81)
لازم به تذکر است که، دین اسلام در رابطه با پوشش و حجاب احکامی بسیار عالی و لطیف دارد و برای دانستن آن باید به منابع رجوع شود، و ذکر این سه حدیث فقط از باب نمونه و از جهت اینکه بدانیم، توجه حضرات معصومین (علیهم السلام) به جزئیات پوشش زنان بی سبب نبوده و به گونه ای که رعایت آن، برای عدم غوطه ور شدن در گناه لازم است.
2- نگاه :
وقتی که در بین جامعه ای، نگاه حرام به صورت یک عادت غلط در می آید، همه گرفتار آن می شوند در چنین جامعه ای، دیگر از امنیت خبری نیست و دلیل آن این است که نگاه حرام اول راه است و بعد فساد و هتک حرمت به وجود می آید.
حال، نظر شما را به قضیه ای حقیقی جلب می کنم :« در روزنامه های زمان شاه، قضیه ای را منعکس کردند که حقیقت داشت ، به این مضمون که : «زنی زیبا با لباسهایی تحریک آمیز به خیابان آمده بود، کارگری که محو تماشای او بود و با لذت به او نگاه کرده و اورا ورانداز می نمود، ناگهان، دل از کف داده و در برابر دیدگان مردم، به زور با آن زن جمع شد و کسی نتوانست او را از این کار قبیح منع نماید. در پی شکایت آن زن و خویشاوندانش ، دادگاه تشکیل و به پرونده ی آن زن و مرد کارگر ، رسیدگی شد؛ نتیجه ی رأی دادگاه این بود« مرد، در اثر تحریک جنسی، جنون آنی سراغش آمده و به همین علت ، مرتکب این عمل قبیح شده است.» لذا ، مرد کارگر تبرئه شد.
حال اگر آن زن، با پوششی مناسب در خیابان ظاهر می شد و یا اینکه اگر مرد کارگر، چشمش را کنترل می کرد، اولاً ، حرمت آن زن حفظ می شد و ثانیاً، آن مرد کارگر، دیوانه وار، در برابر چشمان مردم کوچه و بازار ، به این کار قبیح دست نمی زد. متأسفانه چقدر تجاوزات از این نمونه اتفاق می افتد که سرمنشأ آن عدم پوشش مناسب، و هرزگی نگاههاست که در جامعه، اخبار آن به گوش هر مرد و زنی می رسد، ولی متأسفانه عبرت گیرندگان کم اند.

2) توسعه ی فساد و فحشاء :

کسانی که چشم چرانی می کنند، انسان هایی هستند که به شهوت رانی متمایل هستند و از اینکه فساد و فحشاء در جامعه گسترش پیدا کند، خوشحال می شوند زیرا راه برای شهوت رانی و هوسرانی آنها، در جامعه باز می شود. به همین علت، چشم چرانی رابطه مستقیم با فساد و فحشا دارد، یعنی در صورت افزایش یا کاهش نگاه آلوده در جامعه ، فساد نیز کم، یا زیاد می شود.
نظر ، اولین قدم برای وارد شدن به شهوات است و چون شهوات نامشروع عامل توسعه ی فساد و فحشا در جامعه است، و نیز از جمله این شهوات، غریزه جنسی است، لذا باید برای محدود کردن فساد و فحشا اول غریزه جنسی را کنترل نمود، که یکی از عوامل کنترل این غریزه ، نگاه داشتن چشم است.
پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله ) فرمودند : « هر که از شر شکم و زبان و فرج خود محفوظ بماند، از همه ی بدی ها محفوظ است.» (82)
باز در حدیثی دیگر فرمودند : « وای بر امت من ، از حلقوم و فرجشان. » (83)
باز در حدیثی دیگر فرمودند : « بیشتر چیزی که امت من به واسطه آن داخل جهنم خواهد شد، شکم و فرج است. » (84)
از جمله فساد ها و فحشاهایی که منشاء آن چشم چرانی است ، می توان به موارد ذیل اشاره کرد :
1- تجاوز به عنف
2-گرفتاری به معضل استمناء
3- اختلاط و آمیزش زنان و مردان در جامعه و برقراری روابط نامشروع
4- خرید و فروش زنان و کودکان به خاطر مسائل جنسی
5- فیلم و سی دی های مبتذل برای گسترش فساد و فحشاء و … .
باید گفت که همه این موارد، یکی از منشأ هایش نگاه آلوده است که باعث می شود، جامعه و مردم را، در سطح چهارپایان تنزل داده و آنها را به فکر شهوت رانی و هوسبازی بیندازد.

3) قتل :

قتل خود به سه دسته تقسیم می شود :
1- خودکشی یا خود سوزی : بیشتر از طرف زن و در مواقعی از طرف مرد به خاطر علت های فراوان که ازآن جمله است :
الف : به خاطر آبروریزی
ب: به خاطر ترس چه از قانون و چه از خانواده
2- قتل : که بیشتر از طرف مرد صورت می گیرد و علل فراوانی دارد و از آن جمله است :
الف : ترس از مجازات های قانونی
ب: به خاطر عوامل روانی
3- سقط جنین : که خود موردی از قتل است که در این باره لازم است به یکی از آمارهای مربوط به سقط جنین در کشور آمریکا استناد کنیم : هر ساله در آمریکا حدود 1 میلیون دختر به صورت نامشروع باردار می شوند، که نیمی از آنها متولد و نیمی سقط می شوند. (85)
«طبق آمار جهانی 75 میلیون بارداری ناخواسته پیش می آید که 45 میلیون از آنها به سقط جنین می انجامد» لازم به ذکر است که حتماً تعداد زیادی از این بارداری ها حاصل روابط نامشروع است. (86)
با مراجعه به دادگاه ها می توان قتل هایی را که به خاطر مسائل جنسی اتفاق افتاده را آمارگیری کرد.

4) کودکان نامشروع و غیر قانونی :

طبق آماری که شهید دستغیب ( رحمه الله علیه) در سال 1361 در کتاب گناهان کبیره مطرح می کند، از قول شهردار تهران می گوید :« روزانه به طور متوسط هفت کودک بی صاحب، در تهران سر راه گذاشته می شود.»
طبق آمار تکان دهنده اروپائیان در اروپا از هر 3 کودک یکی نامشروع است.(87)
بله این کودکان نامشروع ، حاصل یک خوشگذرانی موقتی هستند که در اثر عدم رعایت موازین دینی و اخلاقی، از جمله نگاه حرام به وجود آمده اند؛ در صورتی که اگر نگاه ها و پوشش ها حفظ شود. گناه و فساد در جامعه کاهش یافته و به تبع فرزندان نامشروع حاصل از آن کاهش می یابد. انصافاً می توان قبول کرد که به خاطر لحظه ای هوسرانی دو نفر، کودکی در زندگی با ننگ زنازادگی و حرامزادگی، زندگی کند و به عبارتی ، انگل اجتماع شود و به خاطر خطای دیگران به سختی بتواند در مسیر سعادت قرار بگیرد؟

5) فرار از خانه :

وقتی که دختران و پسران ، با نگاه حرام به استقبال روابط نامشروع می روند، کم کم در ورطه ی گناه و فساد جنسی قرار می گیرند و به همین علت، بیرون از خانه را امن تر از خانه می دانند و در چنین شرایطی ، تصمیم به فرار از خانه می گیرند.
لذا آنها کاملاً در معرض اشتباه هستند و فرار از خانه مشکلات آنها را دوچندان می کند.
معاونت امور اجتماعی سازمان بهزیستی استان اصفهان اعلام کرد : « قشر عظیمی از دختران فراری در همان 24 ساعت اول فریب خورده و مورد سوء استفاده ی جنسی قرار می گیرند. (88)
طبق آمار سال 1380 ، 4072 فقره فرار از خانه گزارش شده است که 14 درصد دختر و 86 درصد پسر بوده اند. (89)

6) بالا رفتن آمار طلاق و تضعیف روابط خانوادگی :

در پی رها شدن نگاه و به تبع آن قوه ی شهویه ی لجام گسیخته، روابط خانوادگی به شدت تضعیف شده و درپی آن طلاق و خطرات بعد از آن شروع می شود. طبق آمار ثبت شده در کل کشور در سال1381 آمار طلاق 65256 فقره بوده است. و طبق آمار ثبت شده در کل کشور در سال 1387 آمار طلاق 110510 فقره بوده است. (90)
حدوداً آمار طلاق در ایران در این 7 سال دو برابر شده است و هر کسی به علم حضوری می تواند دریابد که یکی از علل افزایش طلاق در جامعه هرزگی چشمهاست. با کمی تأمل می توان دریافت ، همسری که ببیند همسرش به دیگران چشم می دوزد و دیگران خواستگاه و مطلوب او هستند ، هیچ وقت به دنبال زندگی سرتاسر مهربانی و همیشگی با او نیست ، بلکه برعکس، درصدد جدا شدن از اوست و به دنبال کسی می رود که ، برای او و عشقش ارزش قائل باشد.
لازم به ذکر است که ، بالا رفتن آمار طلاق ، در همه جای جهان نشان از، بی توجهی به ریشه های این معضل جهانی دارد، که نگاه حرام یکی از آن ریشه هاست.
ولی جوامع جهانی، بدون توجه به ریشه های این معضل اساسی ، به گونه ای با این مشکل برخورد می کنند که ، نشانگر این است که آنها نمی خواهند، کاملاً طلاق را ریشه کن کنند، لذا همیشه با این معضل، برخوردهای سطحی کرده اند، مانند عملکرد بعضی از کشورها که طلاق را غیر قانونی دانسته و کسی حق ندارد همسرش را در این کشورها طلاق دهد.

7) پیدایش بیماری های جنسی و روانی :

یکی دیگر از اثرات مخرب نگاه حرام، ابتلا به بیماری های روانی است به گونه ای که نگاه کننده به این عمل شنیع معتاد می شود. در چنین شرایطی ، حتماً نگاه کننده، اراده ی خدادادی خود را ضعیف می بیند و از اینکه نمی تواند بر چشم خویش مسلط شود، بیماری هایی مانند افسردگی و… به سراغ او می آید. پرواضح است ، بیماری های روانی اشخاص ، به شدت می تواند بیماری های جسمی را شدت بخشیده و یا اینکه باعث بیماری های جسمی شود.
به عنوان مثال : کسی که به چشم چرانی معتاد شده ، به واسطه نگاه ، شهوت او دائماً در حال جوشش است و لازم است این شهوت لجام گسیخته را مهار کند، در این حالت انسان چشم چران یا به فکر خود ارضائی می افتد، که در لسان شرع به استمناء معروف است و یک بیماری بسیار خطرناک است و یا درصدد مهار شهوت به وسیله اعمال منافی عفت از جمله زنا و لواط می افتد، که هم اکنون ، پزشکان در مورد عواقب این اعمال شنیع هشدار داده اند. یکی از این بیماری های حاصل از این اعمال نامشروع HIV یا بیماری ایدز است. لازم به ذکر است که این بیماری فقط از راه روابط جنسی حاصل نمی شود ولی درصد قابل توجهی از کسانی که به این بیماری گرفتار شده اند، آنهایی هستند که روابط جنسی نامشروع دارند. طبق آخرین آمار وزارت بهداشت 14544 نفر مبتلا به ایدز هستند. (91)
به عنوان نمونه، یکی از موارد نگاه حرام ، نگاه به فیلم های مستهجن است، ولی اکثریت مردم بدون توجه به حرمت شرعی ، به آنها نگاه می کنند و در اثر نگاه به آن فیلم ها ، اعمالی به آنها تلقین می شود که روح آنان را مشوش می نماید و با وجود تأثیر گذاری این گونه فیلم ها ، انسان ترغیب به اعمال نامشروع و دور از اخلاق می شود.
از جمله پیامدهای سوء تماشای این فیلم ها، که کارشناسان نیز به آن تصریح کرده اند، ترویج هوسرانی به صورت وحشیانه، آزادگرایانه و انحرافی است، که بر آزادی بی حد و حصر جنسی، تأکید می نماید، که این نیز خود یک نوع بیماری روانی خطرناک است. بیماری های جسمی دیگری حاصل از نگاههایی که انسان را به اعمال غیر اخلاقی وادار می سازد، وجود دارد و از جمله آنها بیماریهای مقاربتی، سوزاک و سفلیس و …است.

9) بی اهمیتی به جامعه و آینده ی خود و دیگران :

کسی که به واسطه ی نگاه حرام، به ورطه ی شهوات می رود به جایی می رسد که هیچ چیز، جز شهوت برایش معنا و مفهومی ندارد؛ دیگر برایش مهم نیست که چه می شود، نه جامعه برایش مهم است و نه خانواده اش؛ شهوات را می شناسد و آن چیزهایی را که اورا به شهوت می رسانند. همانی می شود که از چهارپایان پست تر است زیرا با وجود فطرت و عقل راهی را رفته که چهارپایان بدون این دو نیز (فطرت و عقل) رفته اند.
تصور کنید،همه ی انسانها اینگونه باشند، آیا انسان، باز اشرف مخلوقات است، آیا دیگر زندگی ، معنا ومفهومی دارد؟ فقط کمی فکر لازم است که بفهمیم ، برسر جامعه ای که بی اعتنا به انسانها و آینده هستند چه می آید، جامعه ای می شود که جمعیت و زندگی درندگان ، به آن شرافت و برتری دارد.
در حدیثی از حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله ) آمده است : « لکلّّ عضوٍ من ابنِ آدمَ حَظّاً من الزنا فالعینُ زناه النظرُ … »
« برای هر عضوی از آدمی ، سهمی از زناست، زنای چشم نگاه کردن است( نگاه ناروا ) …. » (92)
خداوند در قرآن می فرماید :« لاتتبعوا خطوات الشیطان انّه لکم عدوٌّ مبین »
از گامهای شیطان پیروی نکنید، چه اینکه او دشمن آشکار شماست. (93)
در حدیثی از حضرت رسول آمده است : « النظر سهم مسموم من سهام ابلیس».
« نگاه به نامحرم، تیر زهر آلودی از تیرهای شیطان است». (94)
با کمی تأمل و تفکر می توان دریافت، کسی که می خواهد از شیطان و گامهای او پیروی نکند، لازم است نگاهش را از ناروا بپوشاند و در پرتو قرآن واهل بیت عصمت و طهارت(عليهم السلام)، در صراط مستقیم و سعادت واقعی قرار بگیرد.

کتابنامه :

1- قرآن کریم
2- نهج البلاغه، امام علی ( علیه السلام) ترجمه دشتی، ناشر طلوع مهر، سال 1383، نوبت دوم
3- معراج السعاده، ملا احمد نراقی، ناشر هجرت، سال 1384 نوبت یازدهم
4- علل الشرایع، شیخ صدوق، ترجه سید محمد جواد ذهنی، ناشر مومنین، سال 1383، نوبت چهارم
5- ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شیخ صدوق، ناشر دارالرضی، سال 1406 قمری، نوبت اول
6- بحار الانوار الجامعه، علامه مجلسی، ناشر اسلامیه تهران، سال مختلف، نوبت مکرر
7- من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، ناشر جامعه مدرسین قم، سال 1404 ق. نوبت دوم
8- کافی، شیخ کلینی، ناشر اسلامیه تهران، سال 1362، نوبت دوم
9- غررالحکم و دررالکلم، عبدالواحد آمدی، ناشر دفتر تبلیغات قم، سال 1366 نوبت اول
10- تحف العقول عن آل الرسول، الحرانی ابو محمد الحسن بن علی بن الحسین ، ناشر موسسه نشر اسلامی قم، نوبت چهارم
11- مستدرک الوسائل، نوری طبرسی، ناشر موسسه آل البیت ، بیروت، چاپ دوم
12- مجمع الزوائد، نورالدین علی بن ابی بکر الهیثمی، ناشر دار الکتب الاسلامیه، بیروت، لبنان
13- تفسیر درالمنثور، جلال الدین عبدالرحمان سیوطی، ناشر دارالفکر بیروت لبنان
14- میزان الحکمه، محمد محمدی ری شهری، مترجم حمید رضا شیخی، ویرایش سوم 1377 ناشر دارالحدیث سال 1381 چاپ سوم
15- توضیح المسائل امام خمینی (ره) ، ناشر سازمان چاپ مهر قم
16- توضیح المسائل ، محمد تقی بهجت (ره) ناشر دفتر آیت الله بهجت ، سال 1377 نوبت سیزدهم
17- اجوبه الاستفتائات، سید علی خامنه ای، ناشر الهدی، سال 1382 ، نوبت چهارم
18- گناهان کبیره، آیت الله دستغیب، ناشر کانون اندیشه های اسلامی سال 1361، چاپ اول
19- احکام و روابط مرد و زن، سید مسعود معصومی، ناشر مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم سال 1374 نوبت هشتم
20- مسئولیت انسان در اسلام، محمد رضا ایزدپور، ناشر نشر آموزش کشاورزی، سال 1386 چاپ اول
21- وسائل الشیعه، محدث عاملی ، ناشر آل البیت قم، سال 1409 قمری، نوبت اول
22- مسأله حجاب، مرتضی مطهری، ناشر صدرا، سال 1373، نوبت چهلم
23- تفسیر نور، محسن قرائتی، ناشر مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، سال 1383 تهران، نوبت یازدهم
24- تفسیر آسان، محمد جواد نجفی خمینی، ناشر انتشارات اسلامیه، سال 1398 قمری، تهران ، نوبت اول
25- مقاله ی محمد سروش در رابطه با پوشش و نگاه در سایت تبیان

پی نوشت ها :

72. معراج، السعاده، ص435.
73. گناهان کبیره آیت الله دستغیب، جلد2، بخش حسد، ص298.
74. من لایحضره الفقیه ،ج 4، ص18 ، حدیث شماره 4970.
75. غرر الحکم، باب الامل و الامالی، حدیث 29.
76. قرآن کریم، سوره غافر، آیه19.
77. میزان الحکمه، ج13، ص6321، حدیث شماره 20276.
78. معراج السعاده، بخش نفاق ، ص 614.
79. من لایحضره الفقیه، ج3، ص440، حدیث 4522.
80. وسائل، ج14، ص132.
81. وسائل ، ج14، ص 176.
82. معراج السعاده، ص294.
83. همان.
84. همان.
85. خبر گزاری حوزه.
86. خبر گزاری جهان نیوز.
87. خبرگزاری فارس.
88. خبر گزاری فارس( معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی سعید صادقی)
89. خبر گزاری ایسکا نیوز.
90. سایت سازمان ثبت احوال www.sabteahval.ir
91. خبر گزاری فارس ( عباس صداقت ).
92. میزان الحکمه، جلد 13، ص6320، حدیث 20274
93. قرآن کریم، سوره بقره، آیه 168.
94. میزان الحکمه، جلد13، صفحه 6322، حدیث20283.

/خ