امام باقر(ع) و تدوین فرهنگ مستقل شیعه
امام باقر(ع) و تدوین فرهنگ مستقل شیعه
پنجمین امام شیعیان، امام محمد بن علی(ع) است که در اول ماه رجب سال ۵۷ قمری در مدینه دیده به جهان گشودند. کنیه معروف ایشان ابوجعفر است و به «باقر» شهرت دارند.
مورخان بر این باورند که به سبب دانش فراوان و شناخت ریشه‌های هر علم لقب «باقر» به آن حصرت اعطاء شده و معتقدند که این لقب را پیامبر(ص) داده است. ایشان به جابربن عبدالله انصاری (از یارانشان) فرمودند: «بعد از من شخصی از خاندان مرا خواهی دید که اسمش، اسم من و چهره‌اش شبیه من خواهد بود. او درهای دانش را به روی مردم خواهد گشود»
▫️شرایط سیاسی و اجتماعی زمان امام باقر(ع)
دوران امام، با خشم و نفرت علیه سیاست امویان همزمان شده بود. نوع برخوردِ نامناسبِ امویان نسبت به علویان، سلاحی بود که عباسیان، به‌عنوان رقیب، از آن استفاده می‌کردند و پنهانی برای حکومتشان بیعت می‌گرفتند. از طرفی دیگر در این دوران گروه‌ها و مکاتب کلامی که در ترویج عقائد خود تلاش می‌کردند، مزید بر علت نابسامانی جامعه شده بودند. امام باقر(ع) در چنین جامعه‌ای با شرایط خاص به لحاظ سیاسی و فرهنگی زندگی می‌کردند. لذا این مساله امام(ع) را بر آن داشت تا برای تاسیس نهضت فرهنگی و علمی دست به اقداماتی بزنند.
▫️امام(ع) در مدینه حلقه‌های درسی شکل دادند. ایشان در این مسیر ۴ هدف مهم را دنبال می کردند:
۱. معرفی دیدگاه‌های اسلامی در همه زمینه‌ها
۲. روشنگری نسبت به اشتباهات و انحرافات
۳. گشودن باب های معرفت دینی
۴. گزینش و پرورش دانشمندان
▫️جریان منع نقل و کتابت حدیث
ابوبکر، خلیفه اول، بنا به دلائلی که مورخان نقل کردند نظیر جلوگیری از سردرگمی مسلمانان و متروک شدن قرآن، از تدوین حدیث جلوگیری کرد و این مساله تا زمان عمربن عبدالعزیز، خلیفه اموی ادامه داشت تا اینکه او، قانون منع کتابت حدیث را لغو کرد. صدور فرمان نگارش حدیث در دوره‌ای از زندگانی امام باقر(ع) شکل گرفت. جدا از منع تدوین حدیث، جامعه دچار خلأهای دیگری نظیر انحراف در تفسیر قرآن نیز شده بود. لذا اقدامات امام(ع) که در ادامه به گوشه‌ای از آنها خواهیم پرداخت تا آنجا مهم و کارگشا بود که گفته شده تدوین فرهنگ مستقل شیعه (در فقه، تفسیر و کلام) در زمان امام محمدباقر(ع) بوده است.
▫️مذاهب کلامی
در زمان امام باقر(ع) گرایشات مختلفی به وجود آمد که هرکدام به نوبه خود، بحث‌های کلامی را مطرح می‌کردند. امام(ع) در این راستا به پرسش‌های آنان پاسخ می‌دادند و با آنها به گفتگو می‌پرداختند.
▫️تفسیر قرآن
امام باقر(ع) به برگزاری جلسات تفسیر و نیز پاسخ به سوالات عموم مردم در این رابطه سخت اهتمام داشتند و این مساله برای ایشان به قدری حائز اهمیت بود که سیره‌نویسان نقل کرده‌اند از امام(ع) کتابی با محتوای تفسیر قرآن جمع‌آوری شده که به نام «تفسیر ابوالجارود» معروف است. در واقع شاگردان امام(ع) بیانات ایشان را به عنوان حجت شرعی تدوین می‌کردند.
▫️حدیث و فقه
امام(ع) برای تدوین حدیث، ارزش فراوانی قائل بودند و این مهم را به اصحابشان نیز متذکر می‌شدند.
نقل شده که جابر بن یزید جعفی، از اصحاب امام(ع)، حدود هفتادهزار حدیث نقل کرده است. پرورش شاگرد توسط امام باقر(ع) در حوزه‌های معارف دینی گامی مهم در مسیر نشر فرهنگ تشیع بوده است. در رابطه با اهمیت حفظ و نشر حدیث از امام باقر(ع) نقل شده است که فرمودند: «مراتب شیعیان ما را با میزان روایت ایشان از احادیث اهل بیت و معرفت آنان به آن احادیث بشناسید»
درباره‌ی جایگاه علمی و معرفتی امام باقر(ع) گفته شده که بازماندگان صحابه و بزرگان تابعان و فقهای از مسلمانان، از آن حضرت در مسائل دینی روایت فراوانی نقل کرده‌اند. مورخان، شماری از محدثان و فقها را به عنوان راویان احادیث امام محمدباقر(ع) نام برده‌اند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
???? واحد پژوهش بنیاد فارِس المؤمنین
به‌مناسبت شهادت امام محمدباقر(ع)
@Fares_ir
بیاد امام زمان مظلوم و غریبم اَللّهُمَّ عَجِّل لِوَلیِّکَ الفَرَج
