تفسير صمد

ابن وهب قرشى نقل مى كند، كه از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود: ((گروهى از فلسطين نزد امام باقر عليه السلام آمدند و از آن حضرت درباره مسايلى پرسش نمودند و حضرت به آنها پاسخ فرمود. سپس درباره الصمد پرسش ‍ نمودند. آن حضرت فرمود: تفسير صمد در خود كلمه الصّمد است . اءلف ، دليل بر انيّت خداست كه فرموده شهد الله انه لا اله الا هو، و اين اشاره است به اين كه او از آن كه حواس بتوانند به ادراكش آورند، غايب است . لام ، دليل بر الهيت اوست به اين كه او از آن كه حواس بتوانند به ادراكش آورند، غايب است . لام ، دليل بر الهيت اوست به اين كه او خداست … چه ، تفسير اله اين است كه كسى كه مردم را از درك ماهيت و چگونه گى اش با حس و خيال باز مى دارد و آنان را حيران مى كند)). تا اين كه فرمود: ((هر وقت شخصى در ماهيت بارى تعالى و كيفيت او فكر كند، درمانده شده ، متحيّر مى گردد…))
انيت از انّ مشتق است . چنان كه از فرمايش امام باقر عليه السلام كه نيكو فرموده است ، به دست مى آيد كه انيّت همان قول خداى عزّوجلّ: شهد الله اءنه لا اله الا هو است و تعبير از وجود به انيت و از حدود به ماهيت يا مائيت در سخنان و زبان اهل الله كم نيست .
ظهور تمام ماهيات به وسيله وجود است و به خودى خود نورانيتى ندارند و بلكه در ذات خود نيستى محض و تاريكى محض مى باشند و نور خود را از غير خود، يعنى وجود كسب كرده اند؛ چون خداوند متعال حدّ و نهايتى ندارد، ماهيتى نيز در مورد او متصور نيست . و والاتر و بالاتر از اين است كه هم جنس ‍ مخلوقاتش باشد. در حديث آمده است كه : ((پروردگار ما، به ذات خود نورانى است . حىّ الذات ، قادر الذات و عالم الذات است . هر كس بگويد: او قادر به قدرتى و عالم به علمى و حىّ به حياتى است ، در كنار خداوند متعال ، خداى ديگرى را شريك گرفته است و بر ولايت ما نيست )).⁽⁶⁵⁾