انسان از نگاه قرآن   گزیده جلسه نوزدهم

انسان از نگاه قرآن
گزیده جلسه نوزدهم

ناسپاسی، یکی دیگر از صفات نکوهیده‌‌ی انسان است که در قرآن به دو واژه‌ی کفور و کنود تعبیر شده است.
سوره‌‌ حج ۶۶: إِنَّ الْإِنْسَانَ لَكَفُورٌ؛ به‌راستی انسان بسیار ناسپاس است.
سوره عادیات آیه ۶: إِنَّ الْإِنْسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ؛ به‌راستی که انسان نسبت به پروردگارش سخت ناسپاس است.

▫️هر دو واژه در صیغه مبالغه آمده که به معنای بسیار ناسپاس است، اما مفسرین در تفاوت این دو واژه گفته‌اند:
کفور ناسپاسی در مقابل تمام نعمت‌های الهی است حتی نعمت‌های اعتقادی، اما کنود شامل انکار‌ در اعتقاد نیست.
در آیه ۳ سوره انسان فرمود: ما مسیر هدایت را به آن‌ها دادیم. عده‌ای از انسان‌ها این هدایت را پذیرفتند و در مقام شکرگزاری هستند ولی عده‌ای هدایت را نپذیرفتند و در مقابل آن مقاومت کردند. (این درباره‌ی نعمت اعتقادی است)

❇️ ابوالفتوح رازی از مفسرین قرآن، برای واژه‌ی کنود ۱۵ معنا آورده که به بعضی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. کسی‌که مصائب را با آب و تاب بشمارد ولی نعمت‌ها را فراموش کند.
۲. نعمت‌‌های خدا را برای خودش می‌خواهد و دیگران را محروم می‌کند. رسول اکرم فرمودند کنود کسی است که تنها غذا می‌خورد.
۳. در مشکلات با دوستان خود همدردی نمی‌کند.
۴. خیرش کم است.
۵. وقتی نعمتی به او می‌رسد از دیگران دریغ می‌کند و اگر گرفتار مشکلی شود ناشکیبا است.
۶. نعمت‌های الهی را در معصیت مصرف می‌کند.
۷. نعمت‌‌های خدا را انکار می‌کند.

????صفتِ ناسپاسی در مقابل نعمت تا حدی مذموم است که قرآن شعاری برای آن دارد. در سوره‌ عبس آیه ۱۷ فرمود: مرگ بر انسان، چقدر ناسپاس است.

???? ناسپاسی و کفران نعمت در اثر جهل، نادانی و غفلت است که همه از مصادیق تفریط نفس ناطقه است.
انسان‌ها در مقابل نعمت‌های الهی یا غافل‌اند و نعمت را نمی‌بینند، یا جاهل‌اند و نعمت الهی را نمی‌شناسند و یا فاقد فهم و شعور هستند و نمی‌دانند در مقابل نعمت باید شکر کرد.
در سوره‌ نحل آیه ۱۱۴ فرمود: وَاشْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ؛ اگر فقط خدا را می‌پرستید شاکر باشید.

❇️ شکرگزاری، علامت بندگان موحد است. کسانی‌که خدا را می‌پرستند و در پرستش، در مقام توحید هستند.
مرحوم ملا محمدمهدی نراقی نقل می‌کند که جناب عیسی با پیرمرد نابینایی مواجه شد که بیماری جزام داشت و فلج کامل بود، اما بیان پیرمرد این بود: شکر خدا که مرا از آن‌چه بسیاری از مردم را به آن‌ مبتلا گردانیده سلامت و در امان داشت.
عیسی گفت:‌ تو چه داری که دیگران ندارند؟ گفت: قلبم پر از معرفت خداست. عیسی که معجزه‌‌اش شفا دادن نابینا، جزام و فلج بود، او را شفا داد.
لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ. اگر شکر کنید، نعمت را برای شما زیاد می‌کنیم.

✅ در رابطه‌ی با ناسپاسی یک تعبیر شدیداللحن در سوره‌ ابراهیم آیه ۳۴ است که خدا فرمود: بی‌تردید انسان بسیار ستمگر ناسپاس است.
در آیات قبلش می‌فرماید: خدا حقیقتی است که آسمان و زمین را خلق کرد و از آسمان آب را نازل کرد و به‌واسطه‌ی آن ثمرات را ایجاد کرد تا روزی شما باشد و کشتی‌ها را برای شما تسخیر کرد تا در آب به تعادل بروند به دست خداوند و آب‌ها را هم برای شما تسخیر کرده، و خورشید و ماه و شب و روز را تحت تسخیر شما قرار داد. هرچه از من خواستید به شما دادم و اگر بخواهید نعمت‌‌های الهی را به شمارش در بیاورید نمی‌توانید.
توضیح آیات اینست که نعمت‌های من را نمی‌توانید به شمارش بیارید؛ چون نعمت‌ها نامحدود است و اصلا بخشی از نعمت‌ها برای بشر شناخته‌ شده نیست تا بخواهد شکر کند.

???? این‌جا پدیده‌ای پیش می‌آید به نام ستمگر ناسپاس.
در تفسیر آیت الله جوادی آملی آمده است:
راز ظلوم و کفار بودن انسان یکی از این سه معنا است:
۱. نعمت‌های الهی بسیارند و انسان هر نعمتی را یک بار ناسپاسی کند.
۲. اگر یک نعمت را چند بار ناسپاسی کند.
۳. نسبت به نعمت مهم و بزرگ ناسپاسی کند.
معنای سوم شاهد قرآنی‌ دارد. در سوره احزاب آیه ۷۲ فرمود: ما امانت‌مان را عرضه کردیم بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها. امتناع کردند و از آن ترسیدند اما انسان به عهده گرفت. انسان ظلوم جهول است.
چون امانت الهی را پذیرفت اما خیانت در امانت کرد، ظلوم جهول شد.

???? یکی از معانی که در مورد امانت بیان کردند بحث ولایت حضرت امیرالمومنین علی(ع) است.

???? اساسا ناسپاسی یعنی نعمت را در آن چیزی که خدا قرار داده مصرف نکنیم. سپاس‌گزاری سه مرحله دارد:
۱. مرحله‌ی قلبی؛ شناخت این‌که نعمت از ناحیه‌ی کیست.
۲. مرحله‌ی زبانی که اظهار شکر است.
۳. مرتبه‌ی حقیقی که نعمت در آن چیزی مصرف شود که خداوند مقرر کرده است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
استاد سیدمحمدباقر علوی تهرانی
جلسه ۱۹ | شبـهای ماه مبارک رمضان
مسجد حضرت امیر علیه السلام
موضوع: انسان از نگاه قرآن

@Fares_ir