اثر موعظه ، در دل مؤ من راستين

(همام بن شريح (يا همام بن عباده برادر زاده خواجه ربيع ) از شيعيان پاكدل امام على (ع ) بود) و به فرموده امام صادق (ع )، او عابدى وارسته و كوشا بود، روزى در پاى سخنرانى امام على (ع ) حضور داشت ، برخاست و عرض كرد: (اى امير مؤ منان ! ويژگيهاى يك مؤ من (راستين ) را براى ما بيان كن ، به گونه اى كه سيماى درخشان او را مى بينيم .
حضرت على (ع ) بيش از سى ويژگى مؤ من را براى او برشمرد، نخستين سخنش اين بود:
يا همام ، المؤ من هو الكيس الفظن …
(مؤ من ، همان انسان زيرك و هوشمند است …)
هنگامى كه همام ، ويژگيهاى مؤ من راستين را از زبان امام على (ع ) شيند، هنوز سخن امام ، تمام نشده بود، او آنچنان تحت تاءثير قرار گرفت كه فرياد كشيد و بى هوش شد و به زمين افتاد (و از دنيا رفت ).
امام على (ع ) فرمود: (به خدا، من از بى قرارى همام ، نگران و ترسان بودم )، سپس فرمود:
هكذا تصنع الموعظة البالغة باهلها
(اندرزهاى رسا، اين چنين به شايستگان ، و آنان كه دلى پندپذير دارند، اثر مى گذارد).

شخصى گفت : (اى امير مؤ منان ! پس چرا شما چنين نيستيد كه مانند همام ، تحت تاءثير قرار گيريد؟)
امام على (ع ) در پاسخ او فرمود: (هر اجلى ، وقت معينى دارد، و علت مشخصى كه از آن نمى گذرد، آرام باش و ديگر چنين سخنى نگو، كه شيطان اين سخن را بر زبانت آورده است ).⁽⁴⁷¹⁾
(به عبارت روشنتر: مشيت خدا بر اين تعلق گرفته بود كه همام به اين سبب از دنيا برود، و او شايستگى چنين مرگى را داشت ، ولى در مورد من ممكن است ، سبب مرگم ، شايستگى شهادت باشد كه بالاتر از اين است )