بیاد امام زمان مظلوم و غریبم اَللّهُمَّ عَجِّل لِوَلیِّکَ الفَرَج
مصلح بزرگ جهانى در آيات قرآن
قرآن يعنى مهمترين منبع اسلامى، در اين زمينه مانند بسيارى زمينه هاى ديگر تنها يك بحث كلّى و اصولى دارد، بدون اين كه وارد جزئيات مسأله شود; و به تعبير ديگر، آيات قرآن همان را تعقيب مى كند كه در استدلالات عقلى و الهام فطرت داشتيم; يعنى، خبر از تحقّق يك حكومت عدل جهانى در سايه ايمان مى دهد.
* * *
چند نمونه از آياتى كه اين بحث را مطرح ساخته ذيلا از نظر مى گذرانيم.
1ـ در سوره انبياء (آيات 105 و 106) مى خوانيم:
ولقد كتبنا فى الزّبور من بعد الذّكر انّ الارض يرثها عبادى الصّالحون انّ فى هذا لبلاغاً لقوم عابدين.
قبلا به مفهوم اين چند لغت بايد توجّه كرد:
[ 112 ]
«ارض» به مجموع كره زمين گفته مى شود و سراسر جهان را فرا مى گيرد; مگر اينكه قرينه خاصّى در كار باشد.
«ارث» در لغت به معنى چيزى است كه بدون معامله و داد و ستد به دست كسى مى افتد، ولى در بعضى موارد از قرآن كريم، ارث به تسلّط و پيروزى يك قوم صالح بر ناصالحان; و در اختيار گرفتن مواهب و امكانات آنها گفته شده است.
«زبور» در اصل به معنى هرگونه كتاب و نوشته است; ولى معمولا به كتاب «داوود» كه در عهد قديم از آن تعبير به «مزامير داود» شده اطلاق مى گردد; و آن مجموعه اى از مناجاتها و نيايشها و اندرزهاى داوود پيامبر است; اين احتمال نيز وجود دارد كه زبور تمام كتب آسمانى پيشين (قبل از قرآن) بوده باشد.
«ذكر» در اصل به معنى هر چيزى است كه مايه تذكّر و يادآورى باشد ولى در آيه فوق به كتاب آسمانى موسى(عليه السلام) «تورات» تفسير گرديده به قرينه اين كه قبل از زبور معرّفى شده است، و طبق تفسير ديگرى «ذكر» اشاره به قرآن مجيد است زيرا كه در خود آيات قرآن اين عنوان به قرآن گفته شده (ان هو الاّ ذكر للعالمين(1)).
بنابراين، عبارت «من بعد» به معنى «علاوه بر» خواهد بود (دقّت كنيد).
«صالح» به معنى شايسته و صلاحيت دار است و هنگامى كه بطور
1ـ سوره تكوير، آيه 27.
[ 113 ]
مطلق گفته شود صلاحيّت و شايستگى از تمام چيزها را فرا مى گيرد; شايستگى علمى; شايستگى اخلاقى; شايستگى از نظر ايمان و تقوى و آگاهى و مديريت.
و به اين ترتيب مفهوم آيات چنين مى شود:
ما در كتاب زبور علاوه بر قرآن مجيد (يا پس از تورات) نوشتيم كه زمين را بندگان صالح و شايسته من در اختيار خواهند گرفت; و همين براى گروه عبادت كنندگان (و آنها كه در مسير بندگى خدا گام بر مى دارند) براى رسيدن به اهدافشان كافى است.
ذكر اين موضوع در زبور (اگر به معنى همه كتب آسمانى پيشين باشد) دليل بر آن است كه اين موضوع در همه كتابهاى آسمانى به عنوان يك اصل ثابت وجود داشته.
و اگر هم منظور از آن كتاب داوود بوده باشد شايد به تناسب آن است كه داوود حكومت وسيع و پهناورى داشت كه در مسير حقّ و عدالت و منافع انسانها بود; اگرچه جنبه منطقه اى داشت و فراگير همه جهان نبود; ولى در زبور به او بشارت داده شد كه يك حكومت فراگير جهانى بر پايه آزادى و امنيّت و عدالت در انتظار جهانيان خواهد بود.
يعنى هنگامى كه شايستگى كافى پيدا كنند، و مصداق زنده «عبادى الصّالحون» و بندگان شايسته خدا گردند. وارث همه ميراثها و مواهب زمين خواهند شد. هم وارث حكومت مادّى و هم حكومت معنوى.
در پاره اى از روايات كه در تفسير آيه فوق آمده تعبيرات روشنتر و صريحترى در اين زمينه ديده مى شود.
[ 114 ]
از جمله در تفسير معروف «مجمع البيان» در ذيل آيه فوق از امام باقر(عليه السلام) نقل است: «هم اصحاب المهدى فى آخر الزّمان»:
اينها همان ياران مهدى(عليه السلام) در آخر زمان خواهند بود; همان مردان و زنان خود ساخته اى كه وارث همه ميراثهاى زمين خواهند شد; و شايستگى اين رسالت بزرگ را خواهند داشت.
جالب توجّه اينكه، در كتاب «مزامير داوود» كه امروز جزء كتب عهد قديم (تورات) است عين اين موضوع به تعبيرات گوناگون ديده مى شود:
از جمله در مزمور 37 مى خوانيم:
زيرا كه شريران منقطع خواهند شد و اما متوكّلان به خداوند وارث زمين خواهند شد، هان بعد از اندك مدّتى شرير نخواهند بود، در مكانش تأمّل خواهى كرد و نخواهد بود امّا حكيمان وارث زمين خواهند شد.
در همان «مزمور 37» همين موضوع به تعبيرات ديگرى نيز آمده است:
«… زيرا متبرّكان خداوند وارث زمين خواهند شد، امّا ملعونان وى منقطع خواهند شد ـ صديقان وارث زمين شده ابداً در آن ساكن خواهند شد».(1)
همانگونه كه ملاحظه مى كنيد كلمه صالحون كه در قرآن آمده كلمه جامعى است كه هم «حكيمان» و هم «صدّيقان» و هم «متوكّلان» و هم «متبرّكان» را در بر مى گيرد.
1ـ جمله هاى فوق را از ترجمه تورات كه در سال 1878 ميلادى توسّط مجمع ترجمه كتب مقدّسه به زبانهاى خارجى در لندن به فارسى بر گردانده شده، آورديم.
[ 115 ]
و همانطور كه يادآور شديم از آيه اخير يعنى «انّ فى هذا لبلاغاً لقوم عابدين» استفاده مى شود كه حكومت روى زمين هدف نهايى صالحان و شايستگان نيست بلكه وسيله اى است كه با آن به هدف نهايى يعنى تكامل انسان در همه زمينه ها خواهند رسيد زيرا بلاغ به معنى «چيزى كه با آن به هدفشان خواهند رسيد» مى باشد.
