فصل دوم : سئوال قبر /سئوال در قبر، از ضروريات دين اسلام

يكى از ضروريات دين اسلام ، كه بر هر كسى واجب است به آن ايمان و اعتقاد داشته باشد، سئوال در قبر مى باشد و منكر آن كافر است .
امام صادق عليه السلام فرمود: از شيعيان ما نيست كسى كه يكى از اين سه چيز را منكر باشد. يكى معراج حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم ديگرى سئوال قبر. سوم شفاعت در قيامت را.⁽¹³⁶⁾
درباره سئوال قبر كيفيت آن چند قول وارد شده است :

بعضى گفته اند: روح وارد جسد مى شود همان طور كه در دنيا بوده ، او را مى نشانند و از او سئوال مى كنند.
عده اى گفته اند: روح تا سينه داخل بدن مى شود و از او سئوال مى نمايند.
قول سوم اين كه : سئوال قبر از روح است نه از جسم .
قول چهارم اين كه : روح بين جسد و كفن واقع مى شود در اين حال از او سئوال مى كنند. در ميان اين چهار قول به نظر مى رسد قول سوم از همه صحيح تر باشد و بعد از آن قول چهارم اما قول اول و دوم نه با عقل مى سازد نه با منطق .
وقتى انسان را داخل قبر گذاشتند قبل از نكير و منكر فرشته اى به نام ((رومان )) داخل مى شود و از اعمال و كردار او سئوال مى كند. بعد از او نكير و منكر داخل مى شوند و از اعتقادت او مى پرسند.
از حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم از اول ملكى كه قبل از نكير و منكر داخل قبر مى شود سئوال كردند. فرمود: ملكى است به نام ((رومان )) صورت او مانند خورشيد مى درخشد. به ميت مى گويد: تمام اعمال خود را از خوب و بد بنويسد.
مى گويد: نه قلم و دواتى دارم نه كاغذ و مركبى . مى گويد: ((همه چيز آماده است )) آب دهانت مركب و انگشتت قلم تو است . مى گويد: كاغذى ندارم . ملك مى گويد: كاغذت كفن تو است ! شروع به نوشتن كن .
ميت همه اعمال نيكى را كه در دنيا انجام داده است مى نويسد. هنگامى كه به گناهان و كارهاى زشتش مى رسد خجالت مى كشد و دست از نوشتن باز مى دارد.
ملك مى گويد: اى خطاكار و اى خيانت پيشه ! وقتى در دنيا مى خواستى اعمال زشت را مرتكب شوى خجالت نكشيدى و از خداى خود شرم نكردى ، ولى الان داخل قبر براى نوشتن آن ها خجالت مى كشى ؟ بعد از آن ، عمود آتشين را بالا مى برد كه ضربتى بر او زند.
مى گويد: عمود را بر من فرود نياور، همه را مى نويسم . بنده خدا هر چه در دنيا از اعمال خير و شر انجام داده همه را مى نويسد، فرشته مى گويد: آن را مهر كن . عرض مى كند: مهر ندارم . مى گويد: انگشتت مهر تو است ! وقتى مهر كرد پرونده را مى پيچد و تا روز قيامت به گردن او مى اندازد.⁽¹³⁷⁾ قرآن در اين باره مى فرمايد:
ععع و كل انسان الزمناه طائره فى عنقه و نخرج له يوم القيامه كتابا يلقاه منشورا ⁽¹³⁸⁾
((اعمال هر انسانى را به گردنش قرار داديم و روز قيامت كتابى براى او بيرون مى آوريم كه آن را در برابر خود گشوده مى بيند)).

بلى آدمى آخر سرنوشت

هر آن كار كردست از نيك و زشت

به هنگام حشر و درو كردنش

چو طوقى بيفتد بر گردنش

كتاب عمل را برون آوريم

به پيش دو چشمش فرو گستريم

بود نامه ها باز، در يك زمان

توانند ببينند اوراق آن

پس آن گاه آيد بر انسان خطاب

كه اكنون تو، بر خوان خودت اين كتاب

نظاره گرى نيست غير از تو كس

حساب خودت را برو خود برس