فصل 6. اعتقاد به بداء خاص مكتب اهل بيت و شيعيان است

فصل 6. اعتقاد به بداء خاص مكتب اهل بيت و شيعيان است
بدان كه اعتقاد به روا بودن بداء بر خداى بزرگ ، از ويژگيهاى اهل بيت عليهم السلام و شيعيان آنان – رضى الله عنهم – است . در كتاب ((كافى )) و ((توحيد)) به سندشان از مولايمان امام صادق عليه السلام روايت است كه : ((خداوند به چيزى مانند (اعتقاد به ) بداء پرستش نشده است )).⁽⁴⁰⁷⁾
و در روايتى به سند صحيح فرمود: ((خداوند به مانند بداء بزرگ داشته نشده است )).⁽⁴⁰⁸⁾

و در روايت صحيح ديگرى در ذيل اين آيه : يمحو الله ما يشاء و يثبت و عنده ام الكتاب ((خدا هر چه را بخواهد محو يا ثبت مى نمايد و نزد اوست ام الكتاب )) فرمود: ((آيا محو مى شود جز آنچه بوده ؟ و آيا ثبت مى شود مگر آنچه نبوده ))؟ ⁽⁴⁰⁹⁾
و در روايت صحيح ديگرى نيز: ((خداى بزرگ پيامبرى را برنينگيخته جز آنكه در مورد سه چيز از او تعهد گرفته است : اقرار به بندگى ، خلع هر گونه شريكى براى خدا، و اينكه خدا آنچه را بخواهد مقدم مى دارد و آنچه را بخواهد به تاءخير مى اندازد)). ⁽⁴¹⁰⁾
و فرمود: ((اگر مردم مى دانستند كه چه پاداشى در اعتقاد به بداء هست ، از سخن در آن باره سستى نمى ورزيدند)). ⁽⁴¹¹⁾
و فرمود: ((بداء و پيدايش علم جديد براى خدا از روى جهل و پس از نادانى نيست )). ⁽⁴¹²⁾
و در روايت صحيحى وارد است : ((در مورد چيزى براى خدا بداء حاصل نمى شود مگر آنكه پيش از آشكار شدن ، در علم او قرار داشته است .)) ⁽⁴¹³⁾
و در خبر صحيح از مولايمان امام باقر عليه السلام است كه : ((علم دو گونه است : علمى كه نزد خدا مخزون است و هيچ يك از آفريدگانش را بر آن آگاه نساخته ؛ و علمى كه به فرشتگان و رسولانش آموخته است . آن علمى كه به فرشتگان و رسولان خود آموخته بى ترديد واقع مى شود، و خداوند خود و فرشتگان و رسولانش را دروغگو نمى دارد. و اما علمى كه نزد او مخزون است ، آنچه از آن را بخواهد پيش مى اندازد و آنچه را خواهد مؤ خر مى دارد. و آنچه را بخواهد ثبت مى نمايد))⁽⁴¹⁴⁾، ⁽⁴¹⁵⁾ و مانند اين حديث از امام صادق و جد بزرگوارش عليهماالسلام نيز رسيده است .
و مولايمان حضرت رضا عليه السلام در تفسير آيه : فتول عنهم فما انت بملوم :⁽⁴¹⁶⁾ ((پس از ايشان روى گردان كه تو (در اين كار) ملوم و سرزنش شونده نيستى ))، فرمود: خدا خواست آنان را هلاك سازد سپس ‍ براى او بداء حاصل شد، فرمود: و ذكر فان الذكرى تنفع المؤ منين ⁽⁴¹⁷⁾ : ((پس تذكر بده كه تذكر و يادآورى مؤ منان را سود بخشد)).
سپس فرمود: پدرم ، از پدرانش عليهم السلام ، از رسول خدا صلى الله عليه و آله خبر داد كه : خداى بزرگ به يكى از پيامبرانش وحى فرستاد كه فلان پادشاه را خبر ده كه در فلان وقت جان او را خواهم گرفت . آن پيامبر نزد وى رفته و او را باخبر ساخت . پادشاه همين طور كه بر روى تخت خود قرار داشت خداوند او را (به سوى مرگ ) فراخواند تا اينكه از تخت فروافتاد، گفت : پروردگارا، مرا مهلت ده تا كودكم به جوانى رسد و كار خود را به سامان برم . خدا به آن پيامبر وحى كرد: نزد پادشاه برو و او را با خبر ساز كه اجل او را به تاءخير انداخته ، پانزده سال به عمرش افزودم . پيامبر گفت : پروردگارا، تو خودت مى دانى كه من هرگز دروغ نگفته ام ! خداى بزرگ بدو وحى كرد: جز اين نيست كه تو بنده اى هستى ماءمور، اين پيام را به وى برسان ، كه خدا از آنچه مى كند مورد بازخواست قرار نمى گيرد، (كار خدا چون و چرا ندارد).⁽⁴¹⁸⁾
مؤلف : اين خبر با فرمايش امام باقر عليه السلام در حديث گذشته كه فرمود: ((آنچه خدا به فرشتگان و رسولانش آموخته واقع خواهد شد، كه خدا خود و فرشتگان و رسولان خود را دروغگو نمى دارد)) منافاتى ندارد، زيرا چنين چيزى در حقيقت تكذيب نيست ، چرا كه خبر دادن فرشتگان و رسولان گاهى از روى لوح محفوظ است كه آن حتما واقع مى شود، و گاهى از روى لوح محو و اثبات مى باشد، كه در اين صورت موقوف و قابل تغيير است ، و آنان در اين نوع دوم جز در موارد اندكى به طور قطع و يقين حكم نمى كنند. دليل اين سخن حديث اشراط ساعت (حوادث و علائم پيش از قيامت ) است كه به خواست خدا در باب خود خواهد آمد.
اخبار درباره بداء از ناحيه اهل بيت عليهم السلام فراوان ، و نسبت تردد به خداى سبحان مورد اتفاق نظر شيعه و سنى است ، و در اين زمينه حديث قدسى وارد شده است كه : ((من در چيزى كه خود كننده آنم ترديد نكردم مانند ترديدم در مورد گرفتن جان مؤ من ، كه او مرگ را ناخوش مى دارد و من نيز ناخوشايندى او را خوش نمى دارم ولى گزيرى از مرگ نيست ))؛ ⁽⁴¹⁹⁾ با اينكه خدا مرگ را به طور حتم بر وى لازم ساخته است (و ترديدى در آن نيست ) چنانكه فرموده : ثم قضى اجلا و اجل مسمى عنده ⁽⁴²⁰⁾: ((سپس اجلى را لازم شمرد، و اجلى معين نزد اوست ))، و: ولكل امه اجل فاذا جاء اجلهم لايستاءخرون ساعة و لا يستقدمون ⁽⁴²¹⁾: ((هر امتى را اجلى است ، پس چون اجلشان فرا رسد ساعتى پس و پيش ‍ نخواهند افتاد.))