بیاد امام زمان مظلوم و غریبم اَللّهُمَّ عَجِّل لِوَلیِّکَ الفَرَج
ويژگي‌هاي مشاور از ديدگاه اسلام1
ويژگي‌هاي مشاور از ديدگاه اسلام1
الف) بايدها
1. عاقل و خردمند: يعني كسي كه جنبه‌هاي مختلف مسأله را مي‌بيند، زود اظهار نظر نمي‌كند، جامع‌نگر است، سطحي نيست و مسائل را عميق مي‌بيند.
2. حليم و بردبار: به محض اينكه حرفي زد كه با چارچوب ارزشي ما تفاوت دارد ـ نه اينكه مخالف باشد ـ زود پاسخ ندهد، و موضع نگيرد. مشاور كسي است كه بتواند قدرت و ظرفيت تحمل شنيدن حرفهاي مراجع را داشته باشد.
3. خداترس و متدين: مراجع حرفهاي خصوصي‌اش را به شما مي‌زند. چه بسا مسائل خصوصي ديگري باشد و چه بسا پرده دري درباره خودش باشد. مشاور اگر فرد خداترسي نباشد، مي‌تواند از اين حرفها عليه او استفاده كند، يا مي‌تواند اين حرفها را بگيرد و يك برچسبي به او بزند. تمام اينها با متدين بودن منافات دارد.
4. خيرخواه و مهربان: دلسوز باشد، يعني اينطور نباشد كه در صدد باشد كه مچ او را بگيرد، نه! به دنبال اين باشد كه ببيند اين يك آدمي است كه الان درمانده است، مشكل دارد، به من پناه آورده است، كمكش كند، خيرخواه او باشد و راه خير را به او نشان دهد. دلسوز او باشد، مهربان باشد و با محبت كردن راه صحيح را به او نشان دهد.
5. باتقوا و مخالف هواي نفس: گاهي انسان خوشش بيايد كه مراجع خيلي حرفهايي كه چه بسا ربطي هم به بحث ندارد را بزند. اينها مسائل جزئي است كه بين او و خدا و كس ديگري هم مطلع نمي‌شود. انسان باتقوا، مي‌گويد: خب، تا همين حد كافي است… باتقوا بودن، باعث مي‌شود نگاهي كه به مراجع دارد، نگاه سالمي باشد. براي مثال ممكن است آقايي مشاور باشد و مراجع، خانم باشد. انسان باتقوا، مسائل را در برخوردها رعايت مي‌كند، حريم را نگه مي‌دارد.
6. البته با توجه به آموزه‌هايي كه از دين استخراج مي‌شود و نيز تجارب علمي، توصيه مان اين است كه حتي الامكان سعي شود كه مشاور و مراجع، همجنس باشند. در داخل و خارج كشور، تحقيق هاي خوبي راجع به اين موضوع شده است. بعضي از اساتيد روان شناس ما، به جدّ اين را به ما توصيه مي‌كردند. با اينكه ديد اسلامي هم نداشتند، اما مي‌گفتند كه دليل آن اين است كه راحت‌تر مي‌تواند حرفهايش را بزند. يعني از نظر روانشناسي، وقتي كه مشاور غيرهمجنس باشد، «انتقال» صورت مي‌گيرد. يعني احساسات مراجع، مثلا به جاي مردي كه به او علاقه داشته، به راحتي به مشاور منتقل مي‌شود و همين مانع كار مشاور مي‌شود. ولي به هر حال، حتي اگر مراجع همجنس هم باشد، اين باتقوا بودن بايد باشد.
7. امين و مورد اعتماد: مراجع بايد احساس كند كه مي‌تواند به اين فرد اعتماد كند. به دليل اينكه با گذشت زمان كه شروع به حرف زدن كرد، كم كم جا باز مي‌شود كه حرفهاي خصوصي‌ترش را بزند. وقتي حرفهاي خصوصي‌ترش را مي‌زند كه احساس كند مشاور مورد اعتماد است. البته در قسمت هاي بعد روشن مي‌كنيم كه چگونه اين احساس را در مراجع بوجود بياوريم.
8. با تجربه: بايد سعي كنيم با كارهاي عملي، مطالعه در كارهاي ديگران و… تجربه خودمان را بالا ببريم. تجربه خيلي مؤثر است.
9. فرزانه و آزادمنش: بحث مشاوره، به مقداري آزاد منشي نياز دارد. نگاهي كه به مسائل دارد اگر نگاه بسته‌اي باشد، نمي‌تواند راه‌حل هاي متعدد را در نظر بگيرد.
10. داراي سعه صدر و بلند همت: يعني هم شرح صدر داشته باشد و دريادل باشد، و هم بلندهمت باشد، يعني يك مقدار آينده مسائل را ببيند كه روي آينده او چگونه مي‌تواند تأثير بگذارد. حال او را نگاه نكند كه مثلاً با چه قيافه‌اي و با صورت آرايش كرده، با لباس تنگ يا با حجاب نامناسب، يا مثلاً آقايي صورتش را به طرز خاصي زده يا شلوار لي مي‌پوشد يا … به اينها نگاه نكند. به پشت وجود اين شخص نگاه كند، پس‌زمينه‌ها را ببيند كه بتواند از دل اين شخص، يك انسان و يك گوهري را استخراج كند.
11. بصير و دانا: تا خود ما بصيرت كافي نداشته باشيم، نمي‌توانيم ابعاد مشكل را خوب بفهميم.
12. شجاع و داراي صراحت لهجه: مشاور نبايد آدم محافظه‌كاري باشد. سعه صدر سر جاي خودش، اما اگر شما به اين نتيجه رسيديد كه الآن بايد اين نكته را بگوييد. اينجا بايد شجاعتش را داشته باشيد. صراحت لهجه داشته باشيد. بايد به او بگوييد. نگوييد ممكن است ناراحت بشود؛ نه! بايد بگوييد. البته بايد كارشناسي خوبي بكنيد كه به موقع بگوييد. گاهي از مواقع بايد اين تير را الان بزنيد. الآن شليك بكنيد. اگر لازم است، گاهي بايد شوك در او ايجاد كنيد. ولي اينها بسته به تجربه و مطالعات شماست. اگر به موقع اين كار را انجام بدهيد، از شما رانده نمي‌شود.
13. محتاط و دورانديش: مشاور در عين حال كه بايد شجاع و داراي صراحت لهجه باشد، بايد محتاط و دورانديش هم باشد. محتاط در اينجا به معناي محافظه كاري نيست؛ بلكه به معناي دورانديش است.
14. صادق و عادل: يكي از نكاتي كه در آينده خواهيم گفت و يكي از فنوني كه در ارتباط غيركلامي خودش را نشان مي‌دهد، صداقت است. اگر مي‌بينيد كه شرايط اين را ندارد كه حرفي را به او بگوييد، بگذاريد، بگوييد من بعداً با شما صحبت مي‌كنم، يك مقداري فرصت به او بدهيد، اما به او دروغ نگوييد. اين خيلي زود خودش را نشان مي‌دهد و اعتماد او از شما بريده مي‌شود.
15. آگاه از معالم دين و شرايط زمان: كه اين دو ويژگي، در كنار هم مهم است. گاهي برخي مشاوران ممكن است توصيه‌هايي كنند كه خداي ناكرده مخالف دين باشد. ما بايد از معالم دين، از مسائل اصلي دين آگاهي داشته باشيم. گاهي مشكلاتي پيش مي‌آيد كه احساس مي‌كنيد اگر الآن به دانشجو پاسخ بدهيد، ممكن است او را به خطا ببريد اشكالي ندارد، به او بگوييد من روي اين مسأله بايد بيشتر فكر كنم. برويد مطالعه كنيد، با بعضي از بزرگان مشورت كنيد، بعد به او پاسخ بدهيد. حضرت آيت الله مصباح مي‌فرمود كه بيشترين جوابي كه از مرحوم علامه طباطبايي مي‌شنيديم، اين بود: «نمي دانم!» اشكالي ندارد، اين بيشتر تأثير مي‌كند. ممكن است در آن لحظه فكر كنيد كه ناراحت شد، اما بعد برمي‌گردد. مي‌گويد اين استادي است كه بي‌خود جواب سربالا به من نمي‌دهد.
آگاه به معالم دين باشد و شرايط زمان را هم بداند. در روايات مختلف، به اين امر اشاره شده است. شرايط زمان را بايد بدانيم. اينكه توصيه شده فرزندانتان را تربيت كنيد براي غير از زمان خودتان نكته‌اش همين است.[1]
ادامه دارد…
