انسان از نگاه قرآن   گزیده جلسه بیست و یکم

انسان از نگاه قرآن
گزیده جلسه بیست و یکم

یکی دیگر از صفات نکوهیده‌ی انسان از منظر قرآن، جدل است.
جدل، مبارزه‌ در حیطه‌ی گفتار و مبارزه‌ی کلامی است.
قرآن در سوره کهف آیه ۵۴ به این حقیقت اشاره کرده است: ما برای هدایت انسان‌ها در این قرآن مثل های متعدد زدیم، به‌خاطر این‌که انسان بیش از هر چیز مجادله می‌کند.

▫️پدید آمدن همیشگی فرقه‌های مختلف، هنر اهل جدل است.

???? جدل به معنای نزاع گفتاری است به انگیزه‌ی غلبه‌ی بر دیگری در عموم مسائل از جمله مسائل اعتقادی و دینی.

❇️ دو انگیزه‌ برای جدل وجود دارد:
جدل یا الهی است یا شیطانی.

????جدل به انگیزه‌ی الهی
یعنی گفتگویی که در مسیر اعتقاد انجام می‌شود و برای خدا است.
اما خطر این جدل اینست که هرکسی فکر می‌کند باید جدل را انجام بدهد. حتی این جدل مثبت را همه نباید انجام دهند.
در سوره حج آیه ۳ فرمود: گروهی از مردم هستند برای خدا بدون هیچ علم و دانشی به مجادله می‌پردازند و از هر شیطان سرکشی پیروی می‌کنند.
یعنی دفاع بدون تخصص از دین، پیروی از شیطان است.
مجادله، حد تفریط قوه عاقله است و به حسب عملکرد و ابزارش چون می‌خواهد غلبه کند، حد افراط قوه غضبیه است.

✅ دستوراتی که در جدال الهی داریم:
۱. سوره عنکبوت آیه ۴۶: با اهل کتاب جز به طریقی که نیکوتر است مجادله نکنید.
۲. سوره‌ نحل ۱۲۵: با روش نیکوتر با آن‌ها مجادله کن.
۳. نتیجه‌ی جدال الهی در سوره مائده آیه ۳۲ آمده: اگر یک نفر را وصل کنی، انگار همه را وصل کردی.
(و به طور منطقی اگر یک نفر را جدا کردی، انگار همه را از بین بردی)

▫️گاه موضوع جدال مفید است، گاه بی‌فایده. گاه مخاطب آماده‌ی پذیرش است، گاه مخاطب لج‌باز است. گاه موضوع مجادله قابل فهم است، گاه قابل فهم نیست.

❇️ جدال به سه شکل است:
۱. گاهی جدال‌کننده در بحث با دیگران به خشونت و درشتی سخن می‌گوید و توهین می‌کند. در این صورت حتی اگر طرف مقابل جاهل یا دچار شبهه باشد، و جدل‌کننده نیز با انگیزه‌ی الهی بخواهد آن شبهه را از ذهن او بزداید، با این برخورد تند مانع از رسیدن طرف مقابل به حقیقت می‌شود. به این می‌گویند جدال قبیح.
۲. گاهی شخص جدال کننده در سخن گفتن بسیار آرام و نرم است و با وفق و مدارا می‌کوشد تا طرف مقابل را قانع و از عقیده‌ی باطل دور کند.
این، همان جدال احسن است که خدا در قرآن می‌‌فرماید: اُدْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ
۳. گاهی جدلی است که حالت معمولی دارد. جدل کننده در این حالت به مخاطب خود توهین نمی‌کند و او را از خود نمی‌رنجاند و البته با نرمی و حوصله هم با او جدل نمی‌کند. توهین نمی‌کند ولی بحث را قطع می‌کند. به این می‌گویند جدل حسن.

????جدل به انگیزه شیطانی
یعنی تمام انگیزه‌ها، انگیزه‌های شیطانی است. زمانی‌که شخص می‌کوشد، برتری خود را به دیگری اثبات کند و اصلا کاری ندارد موضوع اثبات شود یا نه، انگیزه‌ی نفسانی و شیطانی را دنبال می‌کند.
این انگیزه می‌تواند حالات گوناگونی داشته باشد: گاه شخص می‌خواهد طرف مقابل را به ذلت بکشاند یا همه بفهماند که خیلی باسواد است.
شخصی به امام حسین(ع) عرض کرد: می‌شود با هم مباحثه کنیم؟‌
حضرت فرمودند: اگر مسئله‌ی دینی داری برو دنبالش، ولی من در مناظره‌ی شیطانی شرکت نمی‌کنم.
حضرت بحث نکردند چون برای ایشان معلوم بود طرف مقابل دنبال معارف دینی نیست. لذا حضرت فرمودند: شیطان آدمی را وسوسه می‌کند و در گوشش آرام می‌گوید با مردم در دین مناظره کن تا گمان نکنند تو نادان هستی.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
استاد سیدمحمدباقر علوی تهرانی
جلسه ۲۱ | شبـهای ماه مبارک رمضان
مسجد حضرت امیر علیه السلام
موضوع: انسان از نگاه قرآن

@Fares_ir