انسان از نگاه قرآن   گزیده جلسه بیست و سوم

انسان از نگاه قرآن
گزیده جلسه بیست و سوم

دیگر صفت نکوهیده‌ی انسان، ستیزه‌جویی در کلام است که به آن خصومت می‌گویند.
در علم اخلاق، ستیزه‌جویی بین دو نفر از حیث کلام در مسائل مالی و در مسائل حقوقی را خصومت می‌گویند.
در سوره نحل آیه ۴ فرمود: انسان را از نطفه‌ای آفرید. پس او ستیزه‌جویی آشکار شد.
در سوره یس آیه ۷۷ فرمود: مگر آدمی ندانست ما او را از نطفه خلق کردیم. او ستیزه‌جویی آشکار است.

❇️ خصومت دو بخش است:

۱. خصومت با خدا
در سوره‌ یس آیه ۷۸ فرمود: مثلی را برای ما زد و مبدا خلقتش را فراموش کرد که از یک نطفه است. گفت: این استخوان پوسیده را چه کسی‌ می‌خواهد دوباره زنده‌ کند؟ خدا فرمود: پیامبر ما بگو من شما را از هیچ خلق کردم.
این خصومت با خدا است به‌جای شکر.

۲. خصومت با دیگران
خصومت ابتدایی: گاهی فرد خصومت را شروع می‌کند.
خصومت تدافعی: گاهی طرف مقابل شروع می‌کند و فرد دفاع می‌کند.
خصومت اصالی: گاهی مشاجره را خودش اصالتا جلو می‌برد.
خصومت وکالتی: گاهی کسی وکالتا جلو می‌برد.
مثلا در موضوع مالی که راجع‌ به آن مشاجره می‌شود، سه حالت وجود دارد، یا یقین دارم که مال من نیست، یا شبهه دارم، یا یقین دارم مال من است.
در حالت سوم، ممکن است ابتداء تخاصم کنیم یا تدافع در تخاصم کنیم، یا اصالتا یا وکالتا تخاصم کنیم.

▫️شیوه‌های تخاصم؛ تهدید، استهزاء، تحقیر و استفاده از رفتار‌های غیراخلاقی است.
در آن‌جا که حق با توست، اقدام با روش‌های غیراخلاقی جایز نیست.
اگر راه بهتر از تخاصم وجود دارد، آن را انتخاب کن، اگر نه، تخاصم کن اگرچه ترک کنی، بهتر است.

▫️آدم‌ باید بفهمد با تخاصم چه‌چیزی به‌دست می‌آورد و چه‌چیزی از دست می‌دهد.
امام باقر(ع) می‌فرمایند: با پدرم امام زین‌العابدین(ع) در یک تخاصم قضایی شرکت کردیم. پدر من در موقعیت قضایی منکر مساله بود. اگر در انکار قسم یاد می‌کرد حق مال او می‌شد چون مدعی دلیلی نداشت. اما امام قسم یاد نکردند و جلسه‌ی مخاصمه را ترک کردند. از پدرم سوال کردم که چرا این‌کار را نکردید؟ فرمودند: اگر قسم می‌خوردم چه را به من می‌دادند؟ قطعه‌ای از دنیا را به من می‌دادند اما خدا برای من مهم‌تر است. نخواستم او را جایی که ارزش ندارد هزینه کنم.

▫️فرمایش اهل بیت در باب خصومت
رسول اکرم می‌فرمایند: هرکسی بدون آگاهی در خصومت لجاجت کند، تا زمانی‌که در آن خصومت هست، مورد خشم خدا است.
امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند: کسی‌که به خصومت می‌رود، قدرت رعایت تقوا را ندارد. یعنی ممکن است لغزش کند و از خدعه استفاده کند.
امام صادق(ع) در این نحوه‌ی از خصومت‌ها فرمود: از خصومت اجتناب کنید که قلب را مشغول به خودش می‌کند، نفاق به جا می‌گذارد و کینه‌توزی ایجاد می‌کند.
در حدیث دیگری می‌فرمایند: از کثرت گفتگوی مالی و حقوقی اجتناب کن که تو را از خدا دور می‌کند.
امام رضا (ع) می‌فرمایند: چه بسا آدمی در خصومت حرفی بزند و مورد آمرزش خدا قرار نگیرد.

✅ سیزدهمین صفت نکوهیده‌ از نظر قرآن کریم، طغیان و سرکشی است.
در سوره علق آیات ۷ و ۸ فرمود: انسان به طغیان کشیده می‌شود زمانی‌که احساس بی‌نیازی کند.
این بحث، صرفا طغیانی است که منشأ آن ثروت باشد. در بحث‌های انسان‌شناسی فلسفی و دینی اثبات شده انسان موجودی کمال‌طلب است. کمال‌طلبی بین همه مشترک است اما این‌که چه چیزی کمال است اختلاف نظر وجود دارد.

???? ثروت زمانی منشأ طغیان می‌شود که انسان ثروت را کمال بداند، آن‌وقت برای چنین منزلتی طغیان می‌کند.
مال زیاد، ایجاد غفلت می‌کند و تداوم این غفلت، انکار و تکذیب می‌آورد.
امام باقر(ع) می‌فرمایند: پولی که کم باشد اما کفایت زندگی مرا کند، نزد من محبوب‌تر از پولی است که زیاد باشد و منشأ غفلت از خدا شود.

????سران مکه به پیامبر گفتند: ما طرفدار دین تو می‌شویم. روز با فقرا باشید و شب با ما ثروتمند‌ان.
آیه ۲۸ سوره کهف نازل شد:
با کسانی باش که پروردگار خود را صبح و عصر می‌خوانند، و تنها رضای او را می‌طلبند! و هرگز بخاطر زیورهای دنیا، چشمان خود را از آنها برمگیر! و از کسانی‌که قلبشان را از یاد خود غافل ساختیم اطاعت مکن! همان‌ها که از هوای نفس پیروی کردند، و کارهایشان افراطی است.

▫️در سوره‌ سبأ آیات ۳۴ تا ۳۷ فرمود: ما در هیچ شهر و دیاری پیامبری بیم‌دهنده نفرستادیم مگر اینکه ثروتمندان آنها گفتند: «ما به آنچه فرستاده شده‌اید کافریم!» و گفتند: «اموال و اولاد ما بیشتر است؛ و ما هرگز مجازات نخواهیم شد!» بگو: پروردگار من روزی را برای هرکسی بخواهد وسیع یا تنگ می‌کند؛ ولی بیشتر مردم نمی‌دانند! اموال و فرزندانتان هرگز شما را نزد ما مقرّب نمی‌سازد…

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
استاد سیدمحمدباقر علوی تهرانی
جلسه ۲۳ | شبـهای ماه مبارک رمضان
مسجد حضرت امیر علیه السلام
موضوع: انسان از نگاه قرآن

@Fares_ir