فصل 5. وجوه اعجاز قرآن

فصل 5. وجوه اعجاز قرآن
دانمشندان امور فراوانى را از وجوه اعجاز قرآن شمرده اند. ماوردى از آن جمله اين امور را ياد كرده است : شيوايى و بيان سحرانگيز آن كه از آن جمله است بلاغت الفاظ و تماميت معنا و حسن نظم و ايجاز و نظم اسلوب و اعتدال آن كه در تحت هيچ نظم و نثر و رجز و شعر و خطبه و سجعى نمى گنجد، با آنكه معانى زيادى را در كمترين الفاظ گنجانيده ، و حاوى علومى است كه هيچ بشرى بر آنها احاطه نمى يابد و همگى آنها در يك تن جمع نمى آيد.
ديگر آنكه : حاوى حجتها و براهين بسيارى بر توحيد و معاد و اثبات نبوت و رسالت و بيان احكام شريعت است .
و ديگر آنكه : شامل اخبار امتهاى گذشته و پيشينيان است ، و نيز شامل پاسخ سؤ الهاى خصمانه اهل كتاب است از امور پنهان گذشته كه جز خواص دانشمندان و بزرگان از علماشان كسى از آنها اطلاع نداشت مانند داستان اصحاب كهف و مسائل موسى و خضير، و قصه ذوالقرنين .
و ديگر خبرهاى غيبى آن است چنانكه به يهود گفت : ((اگر سراى آخرت ويژه شماست و ديگران را از آن بهره اى نيست پس آرزوى مرگ كنيد اگر راستگوييد⁽¹¹³⁵⁾))، سپس گفت : ((و هرگز آرزوى آن نخواهند كرد به خاطر كارهايى كه كرده اند))⁽¹¹³⁶⁾، و اين خبر راست آمد و هيچ كدام آرزوى مرگ نكردند.
و ديگر خبر دادن از ضمير دلهاست كه جز خداوند داناى غيب كسى از آنها باخبر نيست ، چنانكه فرمود: ((آن گاه كه دو طايفه از شما آهنگ سستى و بد دلى نمودند.)) ⁽¹¹³⁷⁾ و نيز فرمود: ((و شما دوست مى داشتيد كه كاروان بى سلاح (كاروان تجارى قريش ) از آن شما باشد.)) ⁽¹¹³⁸⁾
ديگر از وجوه اعجاز آن ايجاد انگيزه هايى است در انسان كه در شبانگاهان آدمى را به تلاوت آن وامى دارد، و ديگر نرمى و آسانى ادا و رونق چشمگير و روانى نظم و دلنشين بودن آن است و خواننده آن خسته نمى شود و شنونده آن ملول نمى گردد، و اين ويژگيها در غير قرآن به چشم نمى خورد. سبك قرآن اين است كه در يك سوره مطالب متنوع وجود دارد مثلا از وعده به وعيد و از ترغيب به ترهيب و از گذشته به آينده و از خطاب به غيبت و از داستان به مثل و از استدلال به جدل انتقال مى يابد و به همين خاطر خواننده خسته نمى شود و از آن نمى رمد.
اما اين امور در كتابهاى ديگر آسمانى از يكديگر جداست ، مثلا تورات پنج سفر (كتاب ) دارد. سفر پيدايش ، سفر خروج بنى اسرائيل از مصر، سفر توبه كنندگان ، سفر احياى موسى بنى اسرائيل را و آنچه بر سر آنان آمده ، و سفر تكرار نواميس (شرايع و قوانين الهى ). ملاحظه مى شود كه هر موضوعى براى خود بابى جداگانه دارد، و بهترين موضوعات آن ده فرمان است ، همان ده سفارشى كه خداوند به موسى خطاب كرد و بدانها استحلاف مى كنند (مراسم اداى سوگند)
و بهترين مطالب انجيل رساله هاى چهارگانه اى است كه به چهار شاگرد عيسى عليه السلام منسوب است و تنها همانها را در نمازها و عيدها مى خوانند.
و بهترين مطالب زبور چيزهايى است كه اهل تورات و انجيل به اتفاق برگزيده اند و آن مشتى دعا و تحميد و تسبيح است . و اين زبور به داود عليه السلام منسوب است كه نسبت درستى هم نيست .
ولى قرآن هر سوره اش مشتمل بر مطالب متنوع و علوم بسيارى است ، از اين رو راءسا معجزه است ، چرا كه مشتمل بر معانى باطنى و ظاهرى است .
ديگر از وجوه اعجاز قرآن آن است كه بر تمام زبانها آسان است به طورى كه عجم زبان بسته و كودكى كه هنوز به سختى سخن مى گويد بر حفظ آن قادر است ، به خلاف كتابهاى ديگر كه به راحتى حفظ نمى شوند. خداوند فرموده است : ((و همانا ما قرآن را براى يادآورى آسان ساختيم .)) ⁽¹¹³⁹⁾
ديگر آن كه : قرآن از كم و زياد شدن مامون ، و از تغيير و تبديل محفوظ مانده است ، خداوند فرموده : ((همانا ما قرآن را فروفرستاديم و خود نگهدار آنيم .)) ⁽¹¹⁴⁰⁾