بیاد امام زمان مظلوم و غریبم اَللّهُمَّ عَجِّل لِوَلیِّکَ الفَرَج
استفتائات فقهي
حق مُراجع در مشاوره
سؤال:
بسياري از مشاوران و روان‌پزشكان، بااينكه از مُراجعان حق ويزيت کامل مي‌گيرند، در خلال مشاوره و درمان، به تلفن‌هاي بسياري پاسخ مي‌دهند و يا افراد ديگري را مي‌پذيرند، و مُراجعان به دلايل مختلف مانند اهميت ندادن متخصص، نياز شديد مُراجع و ترس از برخورد تند متخصص يا منشي او حق اعتراض ندارند. آيا آنها نسبت به ضايع كردن وقت و هزينه‌هاي مُراجعان مديون نيستند؟
پاسخ:
تضييع حق و وقت ديگران ازنظر اخلاقي ممنوع و نکوهيده است؛ اما شرعاً موجب ضمان نمي‌شود. بلي، اگر حق ويزيت را براي مدت‌زمان خاصي، مثلاً يک ساعت، تعيين کنند و در اين مدت مشاور به امور ديگر بپردازد، به نسبت وقت تلف‌شده، ضامن است. [1]
مشاورة ازدواج و خانواده‌درماني
پرسش:
مشاورة ازدواج و خانواده‌درماني به «تخصص» نياز دارد؛ ولي برخي افراد عامي يا حتي متخصص، که در حوزة مشاورة ازدواج و خانواده‌درماني تخصصي ندارند، اقدام به مشاوره مي‌کنند. اين افراد، چون به ظرافت‌هاي کار اشراف ندارند، گمان مي‌كنند که با درايت و اطلاعات عمومي خود، از پس مشاورة ازدواج و خانواده بر‌مي‌آيند. مثلاً بسياري از آنها، بدون دقت در اينکه در مشکلات خانوادگي حضور زن و مرد لازم است، با شنيدن سخنان يک طرف از زوجين، ارزيابي و درمانگري غلط مي‌کنند و سبب تشديد اختلافات مي‌شوند و يا فرد را به جدايي تشويق مي‌کنند. با توجه به هزينه‌هاي مادي و رواني اين مشاوره‌ها براي افراد، آيا اين دخالت‌هاي ناعالمانه گناه و ضمان‌آور نيست؟
پاسخ:
دخالت افرادي در مشاوره، که اطلاع کافي از مسائل مشاوره، و تخصص لازم در آن ندارند و موجب ضرر مادي و معنوي بر افراد مي‌شوند گناه و حرام است. اگر خسارت عرفاً مستند به ايشان باشد، ضامن خسارت وارد‌شده نيز هستند.[2]
نگاه مشاور به مُراجع
پرسش:
ارتباط درماني در مشاوره بسيار مهم است. رفتارها، به‌ويژه رفتارهاي غيرکلامي، سرنخ‌هايي براي شناخت احساسات و انگيزه‌هاي زيربنايي افراد است و اين ارتباط درماني بيشتر از طريق توجه به رفتارهاي غيرکلامي (مانند حالات چهره و نوع نگاه) مُراجع به دست مي‌آيد. آيا نگاه دقيق مشاور به رفتارهاي غيرکلامي جنس مخالف، براي برقراري رابطة درماني و قدرت تبيين و تفسير رفتارها، از ديدگاه شرع، براي مشاور و مُراجع اشکال دارد؟
پاسخ:
به نظر برخي از مَراجع، نگاه به گردي صورت نامحرم، بدون قصد لذت و خوف مفسده، اشکال ندارد؛ اما برخي ديگر، نگاه دقيق و ممتد به صورت نامحرم را جايز نمي‌شمرند. هرکس مطابق نظر مرجع تقليدش رفتار کند.[3]
پی نوشت :
3و2و1 . مشاوره زیر گنبد فیروزه ای، سید محمدتقی علوی و محمدحسین قدیری، مرکز مشاوره مؤسسه امام خمینی قم، ص83.
