فصل 8. معادن و مخازن زيرزمينى

فصل 8. معادن و مخازن زيرزمينى
آيا به نشانه هاى او در اصناف گوهرهايى كه در زير كوهها نهاده و معادنى كه از زمين به بار مى آيند نظر نيفكنده اى ؟ در زمين قطعاتى مختلف و مجاور يكديگر وجود دارد، به كوهها بنگر، چگونه جواهر نفيسى از طلا و نقره و فيروزه و لعل و… از آنها بيرون آورده مى شود كه برخى چون طلا و مس و سرب و آهن قابليت چكش خورى و نقش پذيرى دارند، و برخى چون فيروزه و لعل چنين نيستند. و نيز چگونه خداى بزرگ مردم را به استخراج و بيرون آوردن آن ها و ساختن ظرفها و ابزار و پول و زيورآلات از آنها رهنمايى فرموده است !

سپس به معادن زيرزمينى بنگر چون نفت و گوگرد و قير و… كمترين و ناچيزترين آنها نمك است كه تنها براى خوشمزه كردن غذا بدان نياز است و همين نمك به پايه اى است كه اگر شهرى از آن تهى باشد نابودى بدان روى خواهد آورد. پس به رحمت خدا بنگر كه چگونه پاره اى از زمين ها را ذاتا شوره زار آفريده به گونه اى كه آب صاف باران در آن جمع شده و به صورت نمك درمى آيد كه نمى توان يك مثقال از آن را به راحتى به دست آورد، تا مايه خوشمزگى غذاى تو باشد و زندگى تو گوارا گردد.
آرى ، هيچ جماد و حيوان و گياهى نيست مگر آنكه حكمت بلكه حكمتهايى از اين قبيل در آن نهفته است ، و هيچ كدام از آنها پوچ و بيهوده آفريده نشده بلكه همه آفريدگان از روى حق و درستى و چنانكه شايد و آن گونه كه بايد و شايسته جلال و كرم و لطف خداست آفريده شده اند، و از اين رو فرموده است : و ما خلقنا السماوات و الارض و ما بينهما لا عبين . ما خلقناهما الا بالحق . ⁽⁵⁵⁷⁾
((و آسمانها و زمين و آنچه را كه ميان آندو قرار دارد از روى بازى نيافريديم . ما آندو را جز از روى حق و درستى نيافريده ايم .))