فصل 1. انواع و اجناس فرشتگان

باب ششم : اصناف فرشتگان
و الصافات صفا، فالزاجرات زجرا، فالتاليات ذكرا
(صافات /1 – 3)
((سوگند به فرشتگان صف كشيده ، سوگند به فرشتگان راننده ابرها. سوگند به فرشتگان خواننده قرآن )).
و النازعات غرقا، و الناشطات نشطا، و السابحات سبحا، فالسابقات ذكرا، فالمدبرات امرا.
(نازعات /1 – 5)
((سوگند به فرشتگان بركشنده (جانهاى كافران ) به سختى . سوگند به فرشتگان بازگيرنده (جانهاى مؤ منان ) به آسانى . سوگند به فرشتگان شناور. پس به آن پيشى گيرندگان (در فرمانبرى ). پس به آن تدبيركنندگان كارها.))
و لله جنود السموات و الارض .
(فتح /4)
((لشگرهاى آسمانها و زمين از آن خداست )).
فصل 1. انواع و اجناس فرشتگان
فرشتگان بر اساس كثرت گروهها، قبيله ها، انواع و طبقات ، اجناس مختلف به انواع گوناگونى هستند تا آنجا كه چيزهاى ديگر هر اسمى بر آنها نهند فرقى نمى كند ولى آنچه نام ملك ⁽⁷⁰⁸⁾ بر آن نهاده شود با هم فرق دارند و ما به طور اجمال به آنچه در كتاب و سنت از اصناف و برخى صفات آن ها آمده اشاره مى كنيم ، گرچه از جهتى برخى در برخى ديگر داخل است .

يكى از اصناف آنها ((اكابر اربعه )) چهار فرشته بزرگ و مشهور است . جبرئيل و ميكائيل كه نامشان در قرآن مجيد آمده ، و اسرافيل و عزرائيل كه در حديث از آنان نام برده شده است .
جبرئيل فرشته همراه وحى است كه روح القدس و روح الامين نيز ناميده مى شود، كه دوستان خدا را يارى و دشمنان خدا را سركوب مى نمايد. خداى متعال درباره او فرموده : انه لقول رسول كريم ، ذى قوة عند ذى العرش مكين ، مطاع ثم امين . ⁽⁷⁰⁹⁾ ((همانا كه اين (قرآن ) گفتار رسولى بزرگوار (جبرئيل ) است ، كه بسى نيرومند است و نزد (خداوند) صاحب عرض جايگاه و منزلتى دارد، و در آنجا (عالم بالا) فرمانش مى برند و امين و مورد اعتماد (بر وحى ) است )).
رسالت او آن است كه وى فرستاده خداوند به سوى پيامبران اوست . كرامت و بزرگوارى او نزد پروردگارش به آن است كه خداوند آن را واسطه ميان خود و شريفترين بندگانش قرار داده . نيرومنديش از آن روست كه شهرهاى قوم لوط را از جا كنده بالا برد و سرنگون ساخت . و جايگاه و منزلت داشتن او نزد خدا به آن است كه خداوند او را قرين خود ساخته در آنجا كه مى فرمايد: ان الله هو مولاه و جبريل ⁽⁷¹⁰⁾ ((همانا خدا ياور است و نيز جبرئيل )). و اينكه فرمانش برند، از آن روست كه وى امام و پيشواى فرشتگان است . و اينكه امين است ، از آن روست كه خداوند او را امين رسالت خويش شمرده و پيامبران نيز او را بر آنچه به سوى ايشان فروآورده است امين دانسته اند، و اين همان گفتار خداست كه : نزل به الروح الامين على قلبك : ((آن (قرآن ) را روح الامين بر قلبت فروآورده است )).
گفته اند: كار خاص و ذاتى جبرئيل ، وحى و تعليم و رساندن سخن خداى سبحان به بندگان اوست ، و كارهاى ديگرى كه از او سر مى زند بالعرض ‍ است ، جبرئيل با قوه نطقيه و دراكه ارتباط دارد، و اگر او نبود هيچ كس ‍ معنايى از معانى را با بيان و گفتار استفاده نمى توانست كرد و قلب كسى الهام حق و القاء آن را در سويداى دل نمى پذيرفت .
ميكائيل فرشته اى است كه ماءمور روزيها و خوراكهاست .
گفته اند: كار خاص و ذاتى او دادن روزى به سبب تغذيه است و نيز رشد دادن جسم به اندازه لايق و ميزانى مشخص ؛ و او را با حفظ و نگهدارى ارتباط هست ، و اگر او نبود نشو و نما در بدنها صورت نمى گرفت ، و براى ارواح تطور در اطوار ملكوت حاصل نمى شد، و براى خلقت (جسمانى ) ارزاق حسى پيدا نمى آمد، و فطرت را علوم فراوان نصيب نمى گشت .
اسرافيل فرشته صاحب صور، (بوق ، شيپور) است ، خداى بزرگ مى فرمايد: و نفخ فى الصور ⁽⁷¹¹⁾ ((و در صور دميده شود)).
و در خبر است : اسرافيل صاحب شاخ (بوق ) است كه … (دنباله حديث بعدا خواهد آمد).
گفته اند: كار خاص و ذاتى او دميدن روح در بدنها، و بخشش حيات و نيروى حس و حركت براى انگيزش شوق و طلب است و او را با نيروى فكر ارتباط است ، و اگر او نبود انگيزه شوق و حركت براى تحصيل كمال در كسى فراهم نمى آمد.
عزرائيل فرشته مرگ است ، خداى بزرگ فرموده : قل يتوفاكم ملك الموت الذى و كل بكم . ⁽⁷¹²⁾ ((بگو فرشته مرگ كه به شما گمارده شده جان شما را مى گيرد.))
گفته اند: كار خاص و ذاتى او انتزاع صور از مواد، و برآوردن ارواح از اجساد، و بيرون آوردن جانها از بدنها و انتقال آن ها از دنيا به جهان آخرت است ، و با قوه مصوره در ارتباط است ، و اگر او نبود استحاله و دگرگونى در اجسام ، و كمال يابى و انتقالات فكرى در جانها، و بيرون شدن از دنيا و حضور در برابر خداى متعال براى ارواح پيدا نمى شد، بلكه همه چيزها در يك منزل و همان نخستين مقام متوقف مى ماندند (و حركت و تكاملى پديد نمى آمد).
هر يك از اين چهار فرشته را سپاهيان و پيروانى است كه شمار آنها را كسى جز خدا نمى داند: و ما يعلم جنود ربك الا هو ⁽⁷¹³⁾ ((و سپاهيان پروردگارت را كسى جز خودش نمى داند.))