بیاد امام زمان مظلوم و غریبم اَللّهُمَّ عَجِّل لِوَلیِّکَ الفَرَج
فصل 2. صفات خدا عين ذات اوست
چون كمالات خداى بزرگ ذاتى است ، از اينرو همه آنها بالفعل و دائما براى خداوند حاصل است ، و اگر چنين نبود نياز پيدا مى نمود به چيزى كه آنها را از قوه به فعل در آورد و در نتيجه اين صفات ، ديگر ذاتى نبود و نيز لازم مى آمد كه در ذات خداوند بزرگ از دو جهت قوه و فعل تركيب راه يافته باشد – خداوند برتر از اين است -.
و واجب است كه تمام صفات جمال از جهت وجود و عينيت و فعل و تاءثير، عين ذات خدا باشند، بدين معنى كه ذات خداى متعال به گونه اى است كه آثار تمام كمالات ذاتا بر آن مترتب است ، و خداوند از آن جهت ذات خود مبداء انتزاع اين صفات از او و مصداق حمل و نسبت به آنها به اوست ، هر چند كه آن صفات از جهت معنى و مفهوم غير ذات بارى تعالى مى باشند، و اين از آن روست كه جايز است اشياء مختلف و حقايق متباين و مفهومات متغاير از وجود واحدى سرچشمه بگيرند.
گفتيم كه صفات جمال بدين معنى واجب است عين ذات متعال باشد، زيرا اگر در وجود، زائد بر ذات متعال باشند، خداوند فى حد ذاته نيازمند به آنها خواهد بود، و در نتيجه غنى بالذات از تمام جهات نخواهد بود – پروردگار ما منزه و والاتر از اين است -.
و نيز: اگر صفات زائد بر ذات باشد، لازم مى آيد كه فى حد ذاته ناقص باشد، پس در تماميت و كامل بودن نامتناهى نخواهد بود – خداوند برتر از اين است -.
و نيز: اگر صفات زائد بر ذات باشند، از دو حال بيرون نيست : با اينكه آنها مستند به غير او مى باشند؛ و چگونه چنين باشد و حال آنكه وراى او چيزى وجود ندارد؛ با اينكه مستند به ذات خود اوست ، و چگونه چنين است و حال آنكه بخشنده كمال نمى تواند خودش از آن قاصر باشد.
و نيز: بر فرض اينكه اين صفات از ذات خود او بر ذاتش افاضه شده باشد مستدعى اين است كه جهتى اشرف از آنچه ذاتش واجد آن است وجود داشته باشد، و نتيجه اين مى شود كه خودش اشرف از خودش باشد، و اين محال است … – اين گونه گفته اند.
مؤلف :
و نيز لازم مى آيد كه ذات او از آن جهت كه كامل نيست اشرف باشد از ذاتش از آن جهت كه كامل است ، زيرا به اعتبار اول فيض دهنده است ، و به اعتبار دوم فيض گيرنده ، و اين شنيع تر است . اينك توضيح بيشتر مى دهيم ، بشنو:
