فصل 22. قضا و قدر عمومى خداوند

فصل 22. قضا و قدر عمومى خداوند
از آنچه مذكور داشتيم روشن شد كه قضاى خدا را رد كننده اى و حكم او را تاءخير اندازنده اى نيست ؛ هر چه خدا خواسته شده و هر چه نخواسته نشده است ، در آنچه قضا نموده بندگانش را پناهى نيست ، و در آنچه پسنديده آنان را حجتى نه ؛ و بر هيچ كارى و پرداختن به آنچه در بدنهاى آفريده شده آنان پديد آورده جز با يارى پروردگارش توانايى ندارد. پس هر كه پندارد بر كارى كه خداى بزرگ آن را نخواسته توانايى دارد تحقيقا چنين پنداشته كه اراده اش بر اراده خدا چيره گشته است ، ولى خدا از آنچه گويند فراتر است .
اين را داشته باش ، و نيز در جاى خود ثابت شده است كه اجسام تحت نفوذ طبايع ، طبايع تحت نفوذ نفوس ، نفوس تحت نفوذ عقول و عقول تحت نفوذ كبرياى آفريدگار نخستين كه خداى يگانه قهار است قرار دارند.
و به وجهى ديگر: زمينى ها – به اذن خدا – تحت تاءثير آسمانها، آسمانها در ذلت تسخير ملكوت ، ملكوت در بند اسارت جبروت قرار دارند و جبروت مقهور فرمان حضرت جبار است ، اوست كه بر كار خود غالب و بر سر بندگان خود قاهر است . پس در عالم وجود جز او مؤ ثر نيست ، و جز او كاره اى نه . زمين تماما در قبضه (قدرت ) اوست و آسمانها به دست راست (قدرت ) او در نور ديده اند، خورشيد و ماه و ستارگان مسخر فرمان اويند و ((جنبنده اى نيست جز آنكه خداوند زمام و اختيار او را به دست دارد)).⁽⁵⁰⁴⁾
دستهاى همه به دست قدرت او زنجير شده است ، كه : والله خلقكم و ما تعملون :⁽⁵⁰⁵⁾ ((خداوند شما و آنچه را مى كنيد (مى سازيد) آفريده است .))
و پاهاى آنان به پايبند مشيت او بند است ، كه : هو الذى يسيركم فى البر و البحر.⁽⁵⁰⁶⁾ ((اوست كه شما را در خشكى و دريا سير مى دهد)).
و آرزوهاشان بريده مگر به حول و قوت او، كه : و ان يمسسك الله بضر فلا كاشف له الا هو و ان يردك بخير فلا راد لفضله .⁽⁵⁰⁷⁾ ان ينصركم الله فلا غالب لكم و ان يخذلكم فمن ذا الذى ينصركم من بعده : ⁽⁵⁰⁸⁾ ((اگر خداوند به تو گزندى رساند، آن را برطرف سازنده اى نيست ، و اگر خيرى برايت بخواهد، فضل او را رد كننده اى نباشد.)) ((اگر خدا ياريتان دهد شما را غلبه كننده اى نباشد، و اگر دست از ياريتان بدارد پس كيست پس از او كه ياريتان دهد؟)).
پس منزه است آن كه ملكوت همه چيز به دست اوست ⁽⁵⁰⁹⁾، و بلندپايه و مقدس است آن كه ملك در دست اوست .⁽⁵¹⁰⁾