مراحل تسليم

مراحل تسليم

تسليم را مى توان به سه مرحله تقسيم نمود:

1 – تسليم تن: همچون تسليم يک سرباز جنگجو در برابر دشمن قاهر ويا تسليم يک اسير در پشت ميله هاى آهنين اسارت که تنها جسم وتن او در اختيار دشمن وزندانبان است. در طول تاريخ حيات پيامبران واولياى الهى عليهم السلام از اين گونه تسليمها که در برابر اقتدار ظاهرى ستمگران بوده است، بسيار به چشم مى خورد. در اين نوع، عقل ودل در اختيار خود شخص است وتنها جسد ظاهرى است که مقهور نيروى قاهر مى باشد.

2- تسليم عقل: يعنى تسليم قوه ناطقه وعقل در برابر دلايل وبراهين قاطع وقانع کننده که مهر سکوت بر نطق عقل مى خورد وديگر از خود حرکت وجنبشى نشان نمى دهد. اين مرحله، بالاتر ومهمتر از تسليم تن است. واين تسليمى است که انديشمندان وعاقلان در مقابل قضاياى يقينى وبراهين عقلى دارند.

3 – تسليم دل: که بجز تسليم عقل، خشنودى دل وجان را نيز همراه دارد. دل که مرکز وکانون عشق است، تسليم آن بالاترين وخاضعانه ترين مرتبه تسليم است که دو تسليم ديگر را نيز سبب مى شود. مثلا شيعه دلباخته وعاشق امام زمان عليه السلام دل وجانش وقلبش را يک پارچه در اختيار قلب او که قلب عالم امکان است، مى گذارد وبدين ترتيب، اين جام کوچک ومحدود را به بيکران درياى اسرار الهى پيوند مى زند. اين جويبار تاريک را به آن درياى متلاطم وخروشان متصل مى سازد وآن را در وعاء نامحدود مشيت حق تعالى فانى مى کند که آنها نيز در برابر حق تعالى چنين اند وعبارت کريمه: نحن اوعيه مشيه الله.(22)

شاهدى صادق بر اين مقال است. آرى، در تسليم دل، محب خود را در طول هستى محبوب قرار مى دهد، که در اين صورت، هر هستى را از او وبه سوى او مى داند ودر اين مرحله از سفر کمال، عاشق همه دارائيهاى خود را در اختيار محبوب قرار مى دهد واز خود اراده وخواسته اى ندارد وحتى عقايد وافکارش را که بهترين دارائى اوست، به او عرضه مى کند تا ظلمات وتاريکيهاى آن را به نور آفتاب فروزان عقايد او روشن کند ودردهاى آن را زدوده، يک پارچه صافى اش کند.