علامه مجلسى

علامه مجلسى

مختصرى از کوششهاى خستگى ناپذير علامه مجلسى را نيز از نوشته علامه مدرس مى آوريم: خدمات دينيه متنوعه او از حيث تاليف وتدريس واحقاق حقوق وامر به معروف ونهى از منکر وترجمه احاديث واخبار آل محمد (صلى الله عليه وآله) ونشر آنها در بلاد عجم وقضاى حوائج مردم ودفع شر ظلمه وقلع صوفيه واهل بدعت وديگر وظايف دينيه در غايت اشتهار وکالشمس فى رابعه النهار واضح وآشکار، دقت نظر وتبحر او خارج از حيطه بيان بوده واين مختصرات گنجايش يک هزارم آنها را هم ندارد. از عبدالعزيز ناصبى دهلوى نقل است که اگر دين شيعه را دين مجلس نامند بجا وبموقع خواهد شد که رونق آن دين از مجلسى مى باشد.

در اينجا به طور اجمال تذکر مى دهد که در ترويج دين واحياى شريعت سيد المرسلين صلوات الله عليه وآله الطاهرين، شايد کمتر کسى به پايه او برسد، خصوصا نشر آثار شريعت مقدسه در بلاد عجم که همه گونه اخبار فقه وادعيه وقصص وحکايات راجعه به غزوات ومعجزات وديگر شرعيات را به زبان فارسى ترجمه کرده ودر تمامى بلاد اسلامى انتشار داده وسبب هدايت اغلب مردم گرديده وکمتر خانه اى است که در آن از تاليفات فارسى او نباشد. مولفات ومصنفات طريقه متنوع او مثل نام نامى اش در غايت اشتهار، مرجع استفاده صغار وکبار، اکابر وفحول عرب وعجم، عالم وعارف، خواص وعوام، زنان واطفال است. سيد مهدى بحرالعلوم که اسم نامى اش حاکى از مسمى مى باشد با آن همه عظمت وتبحرى که داشته آرزو مى کرده است که تمامى مصنفاتش در ديوان ونامه اعمال مجلسى ثبت شود، در مقابل، يکى از تاليفات فارسى مجلسى هم که در حقيقت احياى عمومى آثار ائمه اطهار عليهم السلام ووسيله ارشاد وهدايت اکثر عوام است در نامه اعمال او مندرج گردد. توان گفت که علاوه بر احياى دين وشريعت، حفظ وحراست کشور ومملکت نيز به واسطه قلت تدبير شاه سلطان حسين صفوى بسته به وجود مجلسى بوده، چنانچه در سال وفات او قند هار مسخر بيگانه شد وبعد از آن هم وضع سلطنت وحکومت رو به انحطاط گرديد. از تاليفات علامه مجلسى است:

1 – آداب تجهيز الاموات

2 – آداب الحج

3 – آداب الرمى يا آداب السبق والرمايه

4 – اثبات الجن ووجوده

5 – الاجازات که مجلد آخر بحار الانوار واجازات علماى اماميه را از اوايل زمان غيبت تا عصر خودش حاوى ودر حدود صد وبيست اجازه است.

6 – اختيارات الايام صغر، به فارسى در حدود پانصد بيت

7 – اختيارات الايام کبير، به فارسى که بارها چاپ شده ومشهور است. در ذريعه اين هر دو کتاب اختيارات را به مجلسى نسبت داده وبعضى آنها را نيز مثل تذکره الائمه وصراط النجاه مذکورين ذيل به ملا محمد باقر لاهيجى نسبت داده اند وصاحب روضات نيز بدين عقيده گرائيده است.

8 – الاربعون حديثا فى الاصول والفروع والخطب والمواعظ وما يحتاج اليه الناس فى امور دينهم، با شرح مبسوط عبى آنها که تماما از مشکلات احاديث بوده ودر ايران چاپ شده است.

9 – الاربعون حديثا، در امامت با شرح فارسى ونيز در ايران چاپ شده است.

10- اوقات الظهر والعصر ونوافلها، به فارسى

11 – بحار الانوار فى اخبار الائمه الاطهار عليهم السلام، که همه گونه اخبار واحاديث متنوع تمامى کتب حديث را غير از کتب اربعه با شرح وبيان آنها (در اغلب موارد) جمع وبا ترتيب صحيح واسلوب مرغوب در بيست وشش مجلد بزرگ مرتب وفهرست نموده واز نهج البلاغه نيز بسيار بسيار کم روايت نموده است. تمامى مجلدات اين کتاب مستطاب در دوره ناصرالدين شاه قاجار چاپ وبعد از آن نيز بعضى از مجلداتش به طبع رسيده ونسبت به اخبار وآثار اهل بيت عصمت عليهم السلام کتابى بدين احاطه وجامعيت تا زمان ما تاليف نيافته وکسى از سلف وخلف موفق به همچو خدمتى نشده است.(1)

12- تحفه الزائر، به فارسى وچندين مرتبه در ايران چاپ شده است.

13 – تذکره الائمه، چنانچه بعضى گفته اند بلکه مشهور هم هست، لکن موافق آنچه تحت عنوان لاهيجى مذکور داشتيم اين کتاب تاليف ملا محمد باقر بن محمد تقى لاهيجى است ونسبت دادن آن به مجلسى همانا ناشى از وحدت اسم وزمان واسم پدر است.

14 تا 31 – ترجمه هر يک از باب حادى عشر وتوحيد مفضل وحديث جبر وتفويض وحديث رجاء بن ابى الضحاک وحديث سته اشياء ليس للعباد فيها صنع وحديث سعد بن عبد الله القمى عند تشرفه بلقاء الحجه عليه السلام واخذ مساله منه وحديث عبد الله بن جندب وحديث مفضل در رجعت وظهور حجت وخطبه الرضا عليه السلام فى التوحيد ودعاى جوشن صغير ودعاى سمات ودعاى کميل ودعاى مباهله وذهبيه معروف به طب الرضا عليه السلام وزيارت جامعه وعهد نامه مالک اشتر وفرحه الغرى سيد بن طاووس وقصيده تائيه دعبل خزاعى که تماما به پارسى ترجمه شده اند.

32 – تعبير الرويا يا تعبير منام، چنانچه بعضى گفته اند ولکن آن هم مثل تذکره الائمه مذکور تاليف ملا محمد باقر بن محمد تقى لاهيجى است ورجوع بدانجا نمايند. والدليل الدليل.

33 – تفسير آيه السابقون السابقون در سوره واقعه

34 – تفسير آيه النور در سوره نور

35 – تفضيل امير المؤمنين عليه السلام على من عدا خاتم النبيين صلى الله عليه وآله

36 – جلاء العيون به فارسى در تواريخ حيات ومصائب ومعجزات وديگر مزاياى حال چهارده معصوم عليهم السلام که بارها در ايران چاپ شده است.

37 – جوابات المسائل الطوسيه

38 – حاشيه اصول کافى

39 – حاشيه امل الامل

40 – حاشيه تهذيب الاحکام شيخ طوسى

41 – حق اليقين، در اصول دين به فارسى که بارها در ايران چاپ وتاليف آن در سال هزار وصد ونهم هجرت ويک يا دو سال پيش از وفات او وآخرين تاليف اوست.

42 – حليه المتقين، به فارسى در آداب وسنن، وبارها در ايران چاپ شده است.

43 – حيات القلوب، به فارسى که سه مجلد بوده: اولى در تاريخ انبياء واحوال ملوک معاصر ايشان، دوم در احوال حضرت رسالت صلى الله عليه وآله وسوم در امامت، وبارها در ايران چاپ شده است.

44 – ربيع الاسابيع، در ادعيه به فارسى وچاپ شده است.

45 – زاد المعاد، به فارسى که از کثرت شهرتش محتاج به ذکر مزاياى او نمى باشد.

46 – شرح الاسماء الحسنى

47 – شرح دعاى جوشن کبير

48 – شرح روضه الکافى

49 – صراط النجاه، در شرح معاصى کبيره وبعضى از اين را نيز مثل تذکره الائمه واختيارات مذکورين فوق بملا محمد باقر لاهيجى سابق الذکر نسبت داده اند.

50 – صواعق اليهود، در جزيه

51 – عين الحياه، به فارسى در وعظ وزهد ومذمت دنيا، وبارها در ايران چاپ شده است.

52- الفرق بين صفات الذات وصفات الفعل، به فارسى

53 – الفوائد الطريفه فى شرح الصحيفه الشريفه

54 – المسائل الهنديه. وآن مسائلى است که برادرش ملا عبد الله از هند به او نوشته است.

55 – مرآه العقول، که شرح عربى اصول وفروع کافى است ودر چهار مجلد بزرگ در ايران چاپ شده است.

56 – مشکوه الانوار، به فارسى در فضيلت قرائت قرآن وچاپ شده است.

57 – مقباس المصابيح، به فارسى در تعقيبات نماز

58 – ملاذ الاخيار فى شرح تهذيب الاخبار

59 – الوجيره، در رجال که در تهران چاپ شده. وغير اينها که رساله هاى متفرقه بسيارى در اذن واستخاره واعتقادات وتحديد کر وتعقيبات وحدود وحکم مال نواصب وديات ورجعت ورضاع وزکوه وزيارت اهل قبور وسهو وشک وقصاص وکفارات ومقادير ومناسک حج ونماز شب وغير اينها تاليف واسلام واهل اسلام را رهين قلم ميمنت شيم خود نموده وبالخصوص کتابهاى متنوعه فارسى او که تاثيرات فوق العاده در قلوب اغلب عوام که آشنا به اصل زبان مقدس عربى دينى نبوده اند بخشيده وهر يکى از آنها بعد از وفات مولفش نيز به نظر حقيقت يک مبلغ جدى کافى بوده است. جزاه الله عن الاسلام واهله خير الجزاء.(2)